De zaak Holm

Net als in andere grote steden is gentrificatie steeds vaker het onderwerp van steeds heftigere discussies in Berlijn. Onder gentrificatie wordt de sociaal-economische opwaardering van een bepaalde wijk verstaan. Andrej Holm noemt het een proces waarin armere huishoudens verdrongen worden uit hun buurt door een beter verdienende middenklasse. De situatie in steden als New York, Parijs en Amsterdam geldt als doemscenario, als een waarschuwing voor Berlijn. De nieuwe Senaat, bestaande uit een coalitie van sociaaldemocraten (SPD), Grünen en Linken beweert dan ook de Berliner Mischung met hand en tand te willen verdedigen.  

Als er één partij is, die aan de gentrificatie in Berlijn heeft bijgedragen, dan is het wel de SPD, sinds jaar en dag de grootste (alhoewel steeds kleiner wordende) partij in de stad, aldus Andrej Holm. Holm is als stadssocioloog verbonden aan de Humboldt Universiteit, publiceert artikelen en boeken over stadsontwikkeling waarin hij met name de privatisering van de sociale woningbouw en het pleasen door politici van de vastgoedsector bekritiseert.   

Met de benoeming van Holm, kwam er een ‘wetenschappelijk activist’ in het Berlijnse bestuur. Was het deze linkse coalitie dan ernst? Werd de vastgoedlobby nu de mond gesnoerd? En grondspeculatie daadwerkelijk een halt toegeroepen? De golf van euforie voor de een, was een misselijkmakende schok voor de ander en het duurde nog geen week eer (politieke) tegenstanders hun kans schoon zagen. Was die Holm wel zuivere koffie?   

Andrej Holm werd in 1970 in Leipzig geboren. Hij groeide op in Oost-Berlijn. Zijn vader werkte bij het Ministerium für Staatssicherheit. Op zijn achttiende werd Holm lid van de Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED) en meldde hij zich voor een opleiding als Offiziersschüler, geheel in de lijn der familieverwachtingen. Een paar maanden later viel de Muur. De Wende heeft hem voor een grotere schuld behoed, benadrukte Holm meermaals, die nooit een geheim van zijn verleden gemaakt heeft.   

Om oud-medewerkers van de Stasi uit het openbare leven te weren, moet iedere werknemer van een publieke instelling een vragenlijst invullen. Andrej Holm gaf op zijn formulier aan nooit beroepsmatig in dienst te zijn geweest van de Staatssicherheit. Het kruisje dat hij in 2005 bij ‘nein’ zette, vormde de perfecte aanleiding voor iedereen die Holms politieke hervormingen vreesde, om zijn integriteit in twijfel te trekken. In de landelijke media volgden de hijgerige berichten over de leugenachtige politicus in de hoofdstad zich in razend tempo op. Er werd schande gesproken van het complete gebrek aan respect voor de slachtoffers van de SED-dictatuur.   

Laten we voor het gemak aannemen dat Andrej Holm de vragenlijst expres foutief invulde, dat hij zich er wel degelijk van bewust was, dat hij als Offizierschüler in 1989 aan een loopbaan bij de Stasi begon. Had hij een andere keus? Als hij ‘de waarheid’ had ingevuld – een kruisje zonder toelichting of nuancering bij ‘ja’ – dan was hem een beroepsverbod opgelegd. Is dat een gerechtvaardigde straf voor de keuze van een achttienjarige in een verrot systeem? En is het niet op z’n minst opvallend dat zo’n ‘onschuldig’ verhaal als dat van Holm zulke heftige reacties oproept, terwijl prominentere, voormalig SED-leden hogere functies bekleden, om over de naoorlogse carrières van oud-nazi’s nog maar te zwijgen?   

Afgelopen vrijdag werd het de SPD-burgemeester Müller te veel. Hoewel men afgesproken had een intern onderzoek van de Humboldt Universiteit naar Holms integriteit af te wachten, zegde Müller het vertrouwen in zijn meest ‘radicale’ werknemer op. Ondanks de 160.000 steunbetuigingen die Holm kreeg. Ondanks de studenten die zich hard voor hem maakten. Ondanks de 350 wetenschappers die hem steun betuigden.   

‘De zaak Holm’ gaat niet over de omgang van Duitsland met zijn verleden. Het gaat over de angst van linkse politici voor verandering. Het gaat over het drijfzand waar de sociaaldemocraten zich (wereldwijd) in bevinden. Het gaat over hun onvermogen om een alternatief te bieden voor ‘de logica van het marktdenken’ en hun vrees voor mensen die dat wel kunnen.