De terreur van de gevoelige lezer
Ik kan ‘stop de persen’ roepen en het alsnog voorleggen, maar ik heb indicaties dat ik niet zal slagen. “Elke zin is een bommetje, het verhaal een fragmentatiebom”, zei redacteur Jasper Henderson bij de eerste bespreking van mijn manuscript. Ik beschouwde dat als aanmoediging: laat maar lekker knallen, vuurwerk! Nimmer werd ik gewezen op het VN-Verdrag tegen Clustermunitie. Wel hielp hij me er een meer gecontroleerde ontploffing van te maken.
“Een verhaal over iemand die letterlijk en figuurlijk gestoord wordt van Nederland anno 2017”, mailde een lezer van de drukproef eergisteren. “Onmogelijk denkbaar dat dit niet zal leiden tot grote woede op jou.” Op mij? Ik heb dat personage toch niet opgevoed?! Ik laat hem enkel ontsporen onder invloed van een wereld waarin hij nogal vastloopt. Zou ik hem laten corrigeren door de dienst Sensitivity Readers, dan blijft er een SGP-verkiezingsprogramma over van één A4-tje. Nee, slecht voorbeeld, de SGP moet niks hebben van vrouwen, moslims en homo’s. Ik wel — haast ik mij te zeggen.
Nog voordat ik me verdiept had in Sensitivity Readers, begon ik vooroordelen over deze kunstpolitie te ontwikkelen. Zo gaat dat wel vaker met vooroordelen. Waar ze de brutaliteit vandaan halen om het schrijvers nóg lastiger te maken. Eerst moet je alles geven om een zo indringend mogelijk verhaal op papier te krijgen, vervolgens leven in de angst dat je na publicatie uitgekotst wordt en dan blijkt er ook nog een soort Centraal Planbureau te zijn waar je geacht wordt je manuscripten door te laten rekenen. Waarom heb jij dat niet met je rotboek gedaan, zal de kritiek straks luiden.
Opstandig is hij vooral in zijn gedachten, zo introduceert de flaptekst de ingezondenbrievenschrijver Samuel Brammer. Subversieve gedachten over IKEA-consumenten, Schouwburgbezoekers, kwaliteitskranten, politici, motorbendes, therapeuten, moslims, PVV’ers, christenen, Amsterdammers, bakfietsyuppen op een glutenvrij dieet, toeristen, Rotterdammers, D66-rechters, haattwitteraars, corpsballen en iedereen met een ‘dit had niet geschreven mogen worden’-reflex. Ik zou deze groeperingen alvast excuusbrieven kunnen schrijven. Maar dan beken ik schuld.
Gelukkig blijkt Sensitivity Readers minder belerend dan ik dacht. Ze richten zich vooral op jeugdliteratuur. Een sympathiek alarm. Maar ook voor volwassen romans kan de service een uitkomst zijn. Bijvoorbeeld om personages realistischer neer te zetten. “I am transgender and a lesbian, having come out 25 years ago”, zo stelt een van de Gevoelige Lezers zich voor. “I am also a rape survivor and have dealt with PTSD, suicidal depression, and substance abuse.”
Een betere adviseur kun je je niet wensen als je personage deze kenmerken heeft. Maar alsjeblieft, laat SGP’ers wel gewoon losgaan op lesbische transgenders, hoe politiek incorrect dat ook is. Dat doet Kees van der Staaij in het echt namelijk ook.
