Boosheid op Samuel is vooral uit machteloosheid, of uit ongeduld

Een knuffelbeer is hij sowieso, maar verder is de situatie toch een beetje anders. Wat is trouwens boos? Het is moeilijk kwaad worden op het kereltje, juist omdat je veel niet kunt uitleggen.

Hij is zich vermoedelijk van geen kwaad bewust, hoewel we dat niet helemaal zeker weten. De andere twee jongens kun je vragen hun kamer eens op te ruimen. Je kunt het desnoods eisen. Als zelfs de hoge toon niet helpt, geef je het op of je neemt maatregelen, al naar gelang de stemming.

Bij Samuel is alles anders. Ja, we zijn weleens boos als hij veel te vroeg wakker wordt en luidruchtig is. Eigenlijk wekt alleen zijn toenemende autisme structureel ongenoegen, is gebleken na een mini-enquête in huis. 'Giga-irritant', vat David samen. Samuel is een ontregelaar. Hij trekt telkens de koelkast open. Zomaar. Niks mag even blijven liggen. Ik heb twee brillen, een om te lezen en eentje voor veraf. De ene bril mag niet gewoon naast de laptop liggen. Die moet opgeruimd, in het hoesje. Dat hoesje moet rechtop staan op een dienblad met kaarsen, mogelijk omdat het dan enigszins op een kaars lijkt.

Je kunt geen halve minuut de kamer uit om naar de wc te gaan. Dan begint hij als door een commando gestuurd aan knopjes op de zijkant van de tv te rommelen, waardoor ook die is ontregeld, of hij probeert de afstandsbediening van de dvd-speler te pakken. Als we gewoon binnen zijn, doet hij dat niet.

Dat willen we ook niet, dat gedoe met die afstandsbediening. Onze oppas Marco is meegegaan in zijn dwingende tv-gedrag en zet nu voortdurend nieuwe dvd's op als meneer genoeg heeft van het ene filmpje. Wij willen dat niet, want dan komen we nergens anders meer aan toe dan aan dvd's verwisselen. Als het hem in die spaarzame momenten van alleen zijn niet is gelukt de afstandsbediening te grijpen, zie je dat de ruggen van de boeken waarop het apparaat is 'verstopt' zijn verschoven.

Boosheid op Samuel is vooral boosheid uit machteloosheid, of uit ongeduld. Als hijzelf boos is, trekt hij een vreemd, verwrongen gezicht. Hij loopt rood aan, tuit zijn lippen en trilt een beetje. En je moet dan uitkijken, anders knijpt hij. Dat mag niet. Dan krijgt hij desnoods een tik op de vingers.

Hij is ook weleens kwaad als we in het dorp gewoon met iemand staan te praten. Dan probeert hij op zijn manier een eind te maken aan het gesprek, bijvoorbeeld door de ander in de arm te knijpen. Diegene zegt dan meestal dat het niets uitmaakt, maar het maakt wel wat uit.

Wij weten ook wanneer Samuel kwaad is op ons. Dat is als wij boos zijn op elkaar, als wij onze stem verheffen. Hoe kwetsbaar en anders Samuel ook is, hij leert ons in al zijn intuïtieve eenvoud een belangrijke les: dat boosheid zelden oplossingen biedt.
 

Willem Vissers (1964) schrijft iedere week in de Volkskrant over het leven met de gehandicapte Samuel, de middelste van zijn drie zonen. Zijn kroniek verschijnt iedere woensdag om 12.00 uur op het Lebowski Blog. Dit is deel 26.

Reageren? w.vissers@volkskrant.nl

Foto © Marijn Scheeres