Pop en literatuur (7): Metallica en Dalton Trumbo

Ik ben geen metalhead. (Headbangen gaat ook wat lastig als je geen haar hebt, maar dat terzijde.) Maar voor Metallica maak ik graag een uitzondering. Althans, voor One. Vooral omdat het nummer gebaseerd is op een roman die ongelofelijk veel indruk op mij maakte. Johnny Got His Gun van Dalton Trumbo. Niet alleen de tekst is gebaseerd op dit boek. De clip die bij het nummer werd gemaakt bevat filmbeelden van de verfilming uit 1971, waar Trumbo zelf voor verantwoordelijk was en van tijd tot tijd horen we personages uit de film. Hieronder de tekst van het nummer en de citaten uit boek/film die te horen zijn.

Het schijnt dat Trumbo op het idee kwam voor Johnny Got His Gun door een krantenverslag over het bezoek van de prins van Wales aan een hospitaal voor oorlogsveteranen in Canada. De prins was tot tranen geroerd door de kennismaking met een soldaat uit de Eerste Wereldoorloog, van wie beide armen en benen geamputeerd waren en die ook niet meer de beschikking had over functionerende zintuigen. De man leefde in het meest absolute isolement dat je voor kunt stellen. Beroofd van elk contact met de buitenwereld, zonder enig middel tot communicatie, levend in zijn eigen cocon.

Trumbo’s roman kiest het perspectief van zo’n oorlogsslachtoffer, Joe Bonham, een soldaat die  bij bewustzijn komt en zich langzaam realiseert wat zijn toestand is. Het is een beklemmend boek, dat beschrijft hoe iemand door holle oorlogsretoriek ten strijde trekt om volkomen verminkt terug te keren. Herinneringen aan zijn jeugd en flarden oorlogsherinneringen wisselen passages af waarin de hoofdpersoon wanhopig grip probeert te krijgen op zijn nieuwe ‘bestaan’. Het geheel neemt de vorm aan van een hallucinatoire stream of consciousness. De titel van het boek is zelf trouwens afkomstig van een liedje uit het begin van de 20e eeuw, dat eigenlijk een oproep vormt om ten oorlog te trekken: ‘Johnny get your gun’ is de eerste zin van ‘Over there’, waarschijnlijk het bekendste Amerikaanse oorlogsliedje van de Eerste Wereldoorlog.

Het eerste deel van het boek, ‘The Dead’, eindigt met het besef van zijn toestand. Hij zet de redenen voor oorlog op een rijtje (Liberty, Freedom, Democracy, Decency) en wijst ze een voor een af. Uiteindelijk is het leven het enige wat telt, het enige wat je hebt: ‘So did all those kids die thinking of democracy and freedom and liberty and honor and the safety of home and the stars and stripes forever? You’re goddamn right they didn’t. They died crying in their minds like little babies. They forgot the thing they were fighting for the thing they were dying for. […] They knew that life was everything and they died with screams and sobs. They died with only one thought in their minds and that was I want to live I want to live I want to live.’ Je weet nooit of iets het waard is om voor te sterven. De enige aan wie je dat kunt vragen, stelt Joe vast, zijn de doden, maar die spreken niet. Hij rekent zichzelf tot de doden, want hij is ‘the nearest thing to a dead man on earth.’

In het tweede deel ’The Living’ slaagt Joe er uiteindelijk in om contact te maken met ‘de buitenwereld’. Door met zijn hoofd op zijn kussen te slaan vormt hij morsetekens. Het duurt lang voordat hij begrepen wordt, maar dan, eindelijk kan hij kenbaar maken wat hij wil: sterven. Maar dat is niet mogelijk. Vervolgens zendt hij de wens om door het land te reizen en tentoongesteld te worden om mensen te waarschuwen voor de gruwelen van de oorlog, maar ook die wens kan niet ingewilligd worden.

Ook Metallica kiest het perspectief van Joe Bonham. De tekst van het nummer sluit nauw aan bij het boek, in de zin dat het een beschrijving vormt van de mensonterende toestand waarin de ik-persoon terecht is gekomen. Hij heeft ergens nog de hoop dat het allemaal een boze droom is, maar net als in het boek wil hij maar één ding: sterven. Het nummer is, evenals het boek, een krachtig statement tegen oorlog.

Het is dan ook ironisch dat het boek verscheen in 1939, vlak voordat een nieuwe slachtpartij uitbrak. Trumbo’s pacifisme werd hem niet door iedereen in dank afgenomen. Dat hij sympathie had voor het socialisme zal hem ook niet hebben geholpen. Hij was een van de slachtoffers van McCarthy en het House Un-American Activities Committee. Lange tijd werd het hem onmogelijk gemaakt om scripts te publiceren. Hij deed het toch, met behulp van pseudoniemen en stromannen slaagde hij erin om toch de ene na de andere film af te leveren en er zelfs prijzen mee te winnen. Zo schreef hij het script van Stanley Kubricks klassieker Spartacus. De film Trumbo brengt dit aspect van zijn leven in beeld.

Maar Johnny Got His Gun is meer dan een anti-oorlogsroman. De boodschap die Trumbo brengt is radicaal. Niets is het waard om voor te sterven. Het leven is het hoogste goed. ‘Nothing is bigger than life,’ beweert Joe Bonham. ‘Because when you’re dead mister it’s all over. It’s the end.’ De wereld bestaat slechts als jij er bent om die wereld waar te nemen, om ervan te genieten. Die gedachte wordt door Metallica ook treffend verwoord in de zin die de titel van het nummer bevat: ‘Now the world has gone, I’m just one’. Als de wereld je ontnomen wordt, dan rest er niets…

(Afbeelding door Ralph Arvesen)