Pop en literatuur (20): William S. Burroughs en Iggy Pop

Als het gaat over schrijvers die een inspiratiebron vormen voor popmuzikanten, dan valt vroeg of laat onvermijdelijk de naam van William S. Burroughs. Meer nog dan zijn collega-Beatniks Jack Kerouac en Allen Ginsberg vormde Burroughs een onuitputtelijke bron van inspiratie voor de meest uiteenlopende popartiesten.

Zo nam Burroughs samen met Nirvana’s Kurt Cobain een kort verhaal op: The Priest They Called Him (1993) over een heroïneverslaafde (de ‘Priest’ uit de titel) die op Kerstavond een shot probeert te scoren. Burroughs leest voor, terwijl Cobain op de achtergrond een kakofonie van gitaargeluid produceert waar in de verte kerstliedjes in te herkennen zijn. Burroughs werkte ook met R.E.M. Met die band maakte hij in 1996 een alternatieve versie van hun nummer ‘Star Me Kitten’. Tegen de achtergrond van de oorspronkelijke muziek van het nummer leest Burroughs met zijn karakteristieke, monotone stem de tekst van het nummer voor. Het schijnt dat hij het origineel nooit had gehoord toen hij het nummer insprak/inzong. In zijn voordracht legt hij extra nadruk op het woordje ‘fuck’ in ‘fuck me kitten’, zoals de tekst – ondanks de gecensureerde titel – toch echt luidt.

Hij werkte ook nog samen met Laurie Anderson, Sonic Youth, Nick Cave, Tom Waits, Frank Zappa en vele anderen. Hij staat afgebeeld op de albumhoes van The Beatles’ Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band, speelt een rol als oude man met winkelwagentje in de clip bij U2’s Last Night on Earth en las poëzie van Jim Morrison voor, begeleid door de overige bandleden van The Doors. De bands Steely Dan, Soft Machine en Thin White Rope ontleenden hun naam aan boeken van Burroughs.

Niet alleen Burroughs werk, ook zijn werkwijze werd door popartiesten gekopieerd. In de jaren ’60 maakte Burroughs bij het schrijven van zijn romans veelvuldig gebruik van de zogeheten cut-uptechniek. Hij verknipte zijn teksten en legde de woorden, zinnen en alinea’s in willekeurige volgorde achter elkaar. Daarin was hij zeker niet de eerste. De Dadabeweging ging ten tijde van de Eerste Wereldoorlog al op een vergelijkbare manier te werk. Maar er zijn niet veel schrijvers geweest die deze experimentele manier van schrijven zo ver doorvoerden. De Nova-trilogie, bestaande uit de romans The Soft Machine, The Ticket That Exploded en Nova Express, is vrijwel geheel op deze manier tot stand gekomen.

David Bowie paste in de jaren ’70 dizelfde cut-uptechniek regelmatig toe bij het schrijven van zijn songteksten. In de documentaire Cracked Actor (1974) van Alan Yentob, is te zien hoe hij zijn schrijfsels aan het opknippen is (let vooral ook op de lijntjes coke die naast de snippers papier klaar liggen om opgesnoven te worden). Ook later zou Bowie op deze manier blijven werken en liet hij zelfs een computerprogramma ontwerpen om grote hoeveelheden tekst op die manier te kunnen bewerken.

Behalve Bowie liet ook diens goede vriend en partner in crime Iggy Pop zich beïnvloeden door Burroughs. Het bekende ‘Lust for Life’, van het gelijknamige album, verwijst naar The Ticket That Exploded (1962), het tweede deel van de Nova-trilogie.

Voor het album Lust For Life werkte Iggy nauw samen met David Bowie, die het album ook produceerde en grote delen van de muziek schreef. In die jaren woonden de twee samen in een appartement in Berlijn, waar ze nachtclubs afstruinden, feestten en de bijnaam ‘The Beauty and the Beast’ verwierven, waarover David Bowie later een nummer maakte. Iggy verwerkte hun woelige nachtleven in het nummer ‘Nightclubbing’ op het album The Idiot, een album dat hij overigens ook al met hulp van Bowie opnam en waarvan de titel ontleend is aan de bekende roman van Dostojevski. Ook ‘Lust for Life’ vormt trouwens een opzwepende impressie van het ruige leven, doorspekt met drank en drugs. Maar dan met een Burroughsiaans apocalyptisch tintje.

Burroughs’ Nova-trilogie beschrijft (al is ‘beschrijven’ niet bepaald het juiste woord) hoe een bende buitenaardse wezens, de zogeheten Nova Mob, de aarde probeert te infiltreren met het doel die te vernietigen. Ze infecteren de bevolking met virussen en verslavende middelen, waaronder ‘heavy metal’ (wat dit precies is blijft onduidelijk; de term zou in elk geval pas jaren later gebruikt worden voor harde gitaarrock). Als parasieten veroveren ze het menselijk ras en hersenspoelen de bevolking door middel van de taal. De Nova Police bestrijdt dit proces door middel van de cut-uptechniek: de taal verknippen en van zijn onderliggende logica ontdoen (‘Operation Rewrite’). Dat is precies ook de strategie waarvan Burroughs zich bij het schrijven heeft bediend.

Johnny Yen is een van de leden van de Nova Mob. Deze ‘Boy-Girl Other Half striptease God of sexual frustration’ infiltreert met zijn bende ‘The Other Half’. Wat die ‘Other Half’ precies inhoudt doet Burroughs elders uit de doeken. Het is de keerzijde van wat hij ‘de zachte machine’ noemt: de mens, of eigenlijk, het menselijk lichaam. Het gaat dus om het bewustzijn, de wereld van de ideeën, of simpelweg de taal:

‘The "Other Half" is the word. The "Other Half" is an organism. Word is an organism. The presence of the "Other Half" a separate organism attached to your nervous system on an air of words can now be demonstrated experimentally. One of the most common "hallucinations" of subjects during sense withdrawal is the feeling of another body sprawled through the subject's body at an angle. ..yes quite an angle it is the "Other Half" worked quite some years on a symbiotic basis. From symbiosis to parasitism is a short step. The word is now a virus. The flu virus may once have been a healthy lung cell. It is now a parasitic organism that invades and damages the lungs. The word may once have been a healthy neural cell. It is now a parasitic organism that invades and damages the central nervous system.’

De infiltrant Johnny Yen wordt door Iggy Pop jaren na The Ticket That Exploded opnieuw ten tonele gevoerd. De stripteasekoning van seksuele frustratie heeft zijn drank en drugs weer bij zich, evenals ‘the flesh machine’ een omschrijving die doet denken aan Burroughs’ term voor het menselijk lichaam: ‘the soft machine’. De regels ‘I been hurting/ Since I bought the gimmick/ About something called love’ doen wat raadselachtig aan, maar in de context van de roman wordt duidelijk dat de ‘gimmick’ waar de ‘ik’ zich toe heeft laten verleiden, de ‘flesh gimmick’ is die Burroughs beschrijft. Flesh gimmick is seks, als middel tot voortplanting. Seks, als uiting van liefde (‘something called love’). Daar heeft de ik-figuur geen hoge pet van op: ‘That's like hypnotizing chickens’.

‘Of course I've had it in the ear before/ ‘Cause of a lust for life’ is opnieuw een mysterieuze zinsnede. Is het een verwijzing naar Vincent van Gogh, die in een aanval van waanzin zijn eigen oor afsneed (en over wie een roman werd geschreven met de titel Lust for life?). Iggy Pop legde de regel zelf uit als slang voor ‘genaaid worden’. Dan moeten we de regels lezen als: de ‘ik’ heeft al eerder zich laten verleiden tot ‘the flesh gimmick’. De reden die hij aanvoert: ‘cause of a lust for life. Zo bezien is ‘lust for life’ niet meer dan libido. Sex drive. Lust. Punt.