Pop en literatuur (28): Mumford and Sons en William Shakespeare

In 2009 bezocht ik Haldern Pop, een muziekfestival net over de grens, in Duitsland. In de Spiegeltent, een eindje van het hoofdpodium, trad een onbekend bandje op, Mumford and Sons. Een album hadden ze nog niet uitgebracht, nog geen single zelfs, maar het moest wat bijzonders zijn, was me verteld. En dat was het. Het werd een gedenkwaardige middag. Onder andere door het nummer ‘Sigh No More’, dat uiteindelijk ook het titelnummer van hun debuutalbum zou worden. Een titel die ontleend is aan William Shakespeare.

Much Ado About Nothing is een van Shakespeares bekendste komedies. Zoals in al zijn komische stukken zijn er misverstanden alom, misleiding, maskerades, geliefden die gedwarsboomd worden maar (spoiler-alert) elkaar aan het eind natuurlijk toch krijgen. Want ‘all’s well that ends well’. Je weet toch.

 

'"Sigh no more" is ontleend aan William Shakespeare.'

 

In het stuk treedt Balthasar op, een dienaar van Don Pedro, die het bovenstaande lied ten gehore brengt. Het lied is gericht aan vrouwen en roept hen op om zich niet druk te maken over ontrouw en bedrog van mannen, want ‘zo zijn ze nu eenmaal’ en dat is ook altijd zo geweest. Je kunt het opvatten als een seksistisch lied, dat de ontrouw van mannen vergoelijkt, of als een vooruitstrevende tekst, een pleidooi voor vrije liefde, dat niet misstaan zou hebben in de jaren 60 van de vorige eeuw. Ironisch is wel dat het in het toneelstuk juist (onder andere) gaat over de vermeende ontrouw van een vrouw, die door mannen ‘exposed’ wordt. Het blijkt een vergissing…

 

'Je kunt het opvatten als een seksistisch lied, dat de ontrouw van mannen vergoelijkt, of als een vooruitstrevende tekst, een pleidooi voor vrije liefde, dat niet misstaan zou hebben in de jaren 60 van de vorige eeuw.'

 

De tekst van Marcus Mumford, zanger van Mumford and Sons, is subtieler. Hij begint het nummer met een ander citaat uit Much Ado About Nothing, uit het vijfde en laatste bedrijf: ‘Serve God, love me and mend’. Het personage dat deze woorden uitspreekt, Benedick, richt zijn woorden tot Beatrice. Zij hebben het hele stuk een hekel aan elkaar en bekvechten wat af, maar (nog een spoiler-alert) uiteindelijk bekennen ze elkaar hun liefde, al is het dan ‘tegen hun wil in’. In het stuk heeft Beatrice net te kennen gegeven dat ze zich onwel voelt. Daarom kan ‘mend’ simpelweg ‘herstellen’ betekenen in de zin van ‘genezen’, maar het kan ook gaan om het herstellen van een relatie: het weer goedmaken. In het toneelstuk volgt na deze wens de opmaat naar een afscheid (‘There I will leave you too, for here comes one in haste’ is de volgende zin van Benedict), gaat Mumford juist verder met ‘This is not the end’. Daarna volgen excuses.

 

'De tekst van Marcus Mumford, zanger van Mumford and Sons, is subtieler.'

 

Het eerste couplet zou een aankondiging kunnen zijn van een break-up. ‘Dit is niet het einde van de wereld’, ‘We kunnen vrienden blijven’, ‘Ik hoop dat ik je niet gekwetst heb’. Dat vormt een verklaring voor de verontschuldigingen die volgen. Maar die verontschuldigingen lijken toch vooral (of op zijn minst ook) betrekking te hebben op iets anders. Mumford vervolgt met een referentie aan Balthasars lied. Maar hij laat het woordje ‘ladies’ uit de eerste regel weg. De ‘ik’ richt zich niet tot vrouwen in het algemeen en heeft het ook niet over mannen (‘men were deceivers ever’) in het algemeen, maar betrekt het puur op zichzelf. Het lijkt een bekentenis: ik ben vreemdgegaan. Of in elk geval stelt de ‘ik’ vast dat hij zich niet kan binden: ‘one foot in sea, and one on shore’ en ‘my heart was never pure’.

Met ‘You know me’ benadrukt hij nogmaals dat het niet, zoals bij Shakespeare, om een algemeen mannelijk kenmerk gaat, maar om hem.

 

'De "ik" stelt vast dat hij zich niet kan binden: "one foot in sea, and one on shore" en "my heart was never pure".'

 

De volgende regel lijkt dan alsnog Balthasar gelijk te geven. ‘Man is a giddy thing’ kun je lezen als ‘de mens (of ‘de man’) is een wispelturig wezen. Daarmee is overspel of bindingsangst alsnog teruggebracht tot iets algemeen-menselijks of algemeen-mannelijks. Dat was de stelling van Balthasar, waar Mumford nu juist vandaan stuurde. Maar ik zeg met nadruk ‘lijkt’.

Want Mumford begint de zin met het woordje ‘but’. Dat suggereert een tegenstelling met het eraan voorafgaande ‘you know me’. Bovendien: ook deze regel is afkomstig uit Much Ado About Nothing en het loont om de oorspronkelijke context erbij te pakken. Het is namelijk niet Balthasar, de zanger van het liedje, die deze woorden spreekt, maar opnieuw Benedick. Het is de conclusie die hij trekt aan het einde van het stuk, als Beatrice en hij eindelijk hun liefde voor elkaar hebben bekend. Benedick moet dan terugkomen op zijn eerdere woorden. Hij had bijvoorbeeld verkondigd nooit te zullen trouwen. Maar zegt hij dan, de mens is een wispelturig wezen: ‘In brief: since I do purpose to marry, I will think nothing to any purpose that the World can say against it; and therefore never flout at me for what I have said against it, for man is a giddy thing, and this is my conclusion.’

 

'Benedick had verkondigd nooit te zullen trouwen. Maar zegt hij dan, de mens is een wispelturig wezen: "Man is a giddy thing".'

 

De ik-persoon citeerde eerder weliswaar de tekst van Balthasar, maar stemt er niet mee in. Hij wil zijn leven beteren en liefde leren kennen zoals die bedoeld is. En dat leidt tot een fraaie beschrijving van de liefde: ‘Love it will not betray you,/ dismay or enslave you, it will set you free.’


Foto Marcus Mumford: Adam Robinson