Pop en literatuur (30): Katy Perry en Jack Kerouac

‘I kissed a girl and I liked it,’ zong Katy Perry en het werd haar grote doorbraak. Een heerlijk popliedje over een meisje dat een ander meisje kust. Het is geen coming-out. Het was ‘een beetje experimenteren’ maken we uit de rest van de tekst op. Ze is niet verliefd, ze wilde het alleen uitproberen, ze heeft nota bene een vriendje, onthult ze later in het nummer zelfs. Het lijkt een pleidooi voor lichtzinnigheid. Je moet alles een keer gedaan hebben. Alles uit het leven halen wat erin zit. You only live once. YOLO.

En dan ligt het oordeel al snel op de loer. Toch veroordeelt de ‘ik’ in dit liedje zichzelf niet. Ja, ze zegt wel, ‘it felt so wrong’, maar direct erachteraan ‘it felt so right’. Ze is zich bewust van de maatschappelijke vooroordelen (‘It's not what good girls do/ Not how they should behave’), vraagt zich af wat haar vriendje ervan zal vinden, maar ze is er ook van overtuigd dat het ‘Just human nature’ is en dat ze in de war is. Het enige dat ze zeker lijkt te weten (en steeds herhaalt) is dat ze het wel fijn vond.

Het onderzoekende meisje dat zichzelf bevraagt in ‘I kissed a girl’ maakt plaats voor een zelfverzekerde vrouw in het nummer ‘Firework’. Hier is iemand aan het woord die wél weet hoe het zit en die zelfs anderen van advies voorziet, bijna als een soort lifestyle-coach. Het nummer werd geïnspireerd door het boek On the Road van Beat-auteur Jack Kerouac, vertelde Perry in een interview.

Jack Kerouac vormde samen met Allen Ginsberg en William S. Burroughs (die we beiden al eerder in deze reeks langs zagen komen) het gezicht van de Beatgeneratie. Dit triumviraat lijkt een vergelijkbaar levensmotto te hanteren als Perry: experimenteren (met drugs bijvoorbeeld), alles eruit halen wat erin zit, je niet laten weerhouden door datgene wat de maatschappij aan je oplegt. Kerouacs road-novel On the Road werd de Bijbel van de Beatgeneratie.

 

'De beat-generatie lijkt een vergelijkbaar levensmotto te hanteren als Perry: experimenteren, alles eruit halen wat erin zit, je niet laten weerhouden door datgene wat de maatschappij aan je oplegt'

 

De prachtige, poëtische passage die Perry in het interview losjes citeert is misschien wel de bekendste zin uit het boek. De verteller, Sal Paradise, heeft het hier over Dean Moriarty en Carlo Marx. Het is het eerste hoofdstuk en Sal zet zichzelf hier neer als een volgzaam iemand, een lemming, die achter anderen aan sjokt, die wel vitaal zijn en van alles willen en doen en nooit verveeld zijn. Mensen zoals Marx en Moriarty. Het is niet moeilijk te raden wat Perry aansprak in deze beschrijving en ze benoemt dat zelf ook in het interview: ‘I want people to feel like they have the potential to go “Awww!”’ Ik denk dat ze bedoelt: ‘the potential to make others go ‘”Awww!”’ Dat is immers wat ze zingt: ‘Make 'em go "Oh, oh, oh!"/ As you shoot across the sky-y-y’. 

Het nummer begint met drie vragen. Ze zijn gericht aan een ‘you’, wellicht gewoon de luisteraar, en alle drie beschrijven ze op metaforische wijze een bepaald gevoel.De eerste (heb je je ooit gevoeld als een plastic zak die door de wind wordt voortbewogen?) lijkt vooral het gevoel te beschrijven dat je geen eigen wil hebt, maar meegevoerd wordt. Je laat het allemaal gebeuren, al zou je liefst opnieuw willen beginnen. De tweede metafoor beschrijft het gevoel van instabiliteit (heb je je ooit gevoeld als een kaartenhuis dat elk moment in kan storten?). Het derde – minst subtiele – gevoel is het gevoel van levend begraven zijn. Je schreeuwt, maar niemand hoort je. 

De luisteraar zal ongetwijfeld een van deze vragen met ‘ja’ beantwoorden, suggereert de tekst, want wat volgt is een troostrijke mededeling: ‘Do you know that there's still a chance for you/ 'Cause there's a spark in you’. Er is nog hoop en dan volgt het advies ‘You just gotta ignite the light/ And let it shine.’ Eenvoudig genoeg, zou je zeggen.

Wat Perry niet benoemt is dat vuurwerk vergankelijk is. Een kort moment van schoonheid, dat direct weer voorbij is. Ook Kerouac lijkt dat aspect te vergeten. Hoewel… de zin die volgt op de hierboven geciteerde, luidt: ‘What did they call such young people in Goethe’s Germany?’ De term waar Sal hier even niet op kan komen is, vermoed ik, ‘Sturm und Drang’. Deze laat achttiende-eeuwse stroming keerde zich af van het rationalisme van de Verlichting en koos voor originaliteit, vrijheid, opstandigheid en een rijk geschakeerd gevoelsleven. Dat is wat Moriarty in On the Road en Katy Perry ook na lijken te streven. Het is echter wel ironisch dat Goethe zich al snel van de idealen van Sturm und Drang afkeerde…. 

 

'Wat Perry, en ook Kerouac, niet lijken te benoemen is dat vuurwerk vergankelijk is. Een kort moment van schoonheid, dat direct weer voorbij is'

 

En ook Sal, de verteller in On the Road, plaatst een belangrijke kanttekening bij Moriarty en Marx. De hierboven geciteerde zin begint veelzeggend genoeg dan ook met ‘but’. De zin die eraan voorafgaat, luidt: ‘They rushed down the street together, digging everything in the early way they had, which later became so much sadder and perceptive and blank.’ De jeugdige overmoed van Moriarty en Marx is kennelijk ook een fase, die later plaatsmaakt voor iets anders. En inderdaad is aan het eind van het boek Dean Moriarty niet meer de oude. ‘Old Dean’s gone’ denkt Sal bij zichzelf aan het eind van het boek. En kort daarop volgt de prachtige slotzin, misschien wel even mooi als die over het vuurwerk: 

So in America when the sun goes down and I sit on the old broken-down river pier watching the long, long skies over New Jersey and sense all that raw land that rolls in one unbelievable huge bulge over to the West Coast, and all that road going, and all the people dreaming in the immensity of it, and in Iowa I know by now the children must be crying in the land where they let the children cry, and tonight the stars'll be out, and don't you know that God is Pooh Bear? the evening star must be drooping and shedding her sparkler dims on the prairie, which is just before the coming of complete night that blesses the earth, darkens all the rivers, cups the peaks and folds the final shore in, and nobody, nobody knows what's going to happen to anybody besides the forlorn rags of growing old, I think of Dean Moriarty, I even think of Old Dean Moriarty the father we never found, I think of Dean Moriarty.

Hier geen vuurwerk; de schemering valt in en er is alleen de herinnering aan Dean Moriarty en de nostalgie over een tijd die voorbij is en nooit terug zal keren. Een dergelijke bespiegeling ontbreekt in ‘Firework’. Het nummer verheerlijkt, zo lijkt het, volmondig de ‘Sturm und Drang’ van de jonge Moriarty en de jonge Goethe. Hoewel… 

Het eerste couplet draagt, misschien wel onbedoeld, de kritiek op het leven ‘als vuurwerk’ in zich. De plastic zak die meegevoerd wordt door de wind, roept bij mij onvermijdelijk de herinnering op aan de film American Beauty. Hierin komt het personage Ricky voor. Ricky filmt dingen die hij mooi vindt. Zijn favoriete opname is… een plastic zak, die meegevoerd wordt door de wind. Waar dit bij Perry vooral een symbool leek van doelloosheid en lijdzaamheid, is het in de film een symbool van ultieme, adembenemende schoonheid. Ricky’s mond valt niet open van vuurwerk, maar van de plastic zak, die hem uit lijkt te nodigen om te komen spelen. Het doet hem beseffen dat er achter objecten een heel leven schuilgaat. En dat de wereld mooi is. Soms zo mooi, dat hij bang is dat het hem te veel zal worden. Kijk zelf: