De kleinste stands op ’s werelds grootste boekenbeurs (door Paula Drewes)

Gepubliceerd op 19 oktober, 2018 om 00:00

Wat mijn bezoek enige richting gaf was mijn zoektocht naar de stands van de kleinste en/of onbekendste landen: want hoe ziet het literaire landschap van de Faeröer Eilanden, Bolivia, Azerbeidzjan, Nigeria en Finland er eigenlijk uit?

Tijdens de beurs, die zich afspeelt in een aantal enorme hallen rondom een openluchtterrein vol eet-, drink- en goede doelenkraampjes (zelfs een grote Amnesty International-bus) waande ik me af en toe op een festival. Dat zal voor de mensen die de hele dag van afspraak naar afspraak rennen anders zijn, want ondanks de duizenden evenementen, de virtual reality-experiences (o.a. Kafka in virtual reality) en zelfs de aanwezigheid van hologram-popsterren lijkt het doordeweeks vooral een internationaal netwerkevenement (in het weekend is het meer op de recreatieve bezoeker gericht). Hier onderhouden uitgevers, redacteuren en agenten hun buitenlandse contacten en worden de vertaalrechten van toekomstige bestsellers ver- en gekocht.

'Mensen in zakelijke kleding zitten zowel over kleurige kinderboeken als wetenschappelijke standaardwerken gebogen'

Terwijl ik in de hallen rondloop zie ik dan ook iedereen aan tafeltjes met elkaar praten. Mensen in zakelijke kleding zitten zowel over kleurige kinderboeken als wetenschappelijke standaardwerken gebogen. De tafeltjes staan in de 7503 stands, meestal van uitgeverijen, die op land en genre gesorteerd staan. In totaal gaat het om 109 landen, waarbij landen als Engeland en de VS praktisch hele verdiepingen voor zichzelf hebben, en uitgeverijen als Penguin Random House over gedetailleerd ontworpen leeszaal-achtige ruimtes beschikken. Maar er zijn ook kleine, onopvallende stands, en landen met maar één stand op de Buchmesse. Hoe zit het met hen? Welke legendarische schrijver uit hun land zouden wij eigenlijk moeten kennen? De beurs leek mij de uitgelezen mogelijkheid daar eens naar te vragen.

Tuula uit Finland

'Ik heb het idee dat wij in Finland relatief veel boeken lezen. Ons land staat vol gratis bibliotheken waar we voor niets kunnen lenen. Zij zijn ook een grote afnemer van mijn boeken, want ik ben zelf schrijver.
Ik heb rechten gestudeerd en had daarna een succesvolle carrière, maar terwijl ik mijn doctorthesis schreef, begon ik tegelijkertijd aan een kinderboek en besloot ik een ander pad in te gaan. Ik heb ondertussen alweer dertig kinderboeken uitgebracht.
Ik heb het idee dat mensen overal ter wereld hetzelfde willen: boeken die je hart en hoofd binnendringen, en de goede zaak dienen. Thema’s als oorlog en vrede, macht en milieu hoeven niet te zwaar te zijn voor kinderen. Tijdens de Helsinki-top waar Trump en Poetin elkaar ontmoetten heb ik naar hen beiden een boek gestuurd, in de hoop dat het ze zou aanzetten tot reflectie. Van Trump z’n team heb ik een bedankbriefje ontvangen.'

'Finland staat vol gratis bibliotheken'

'Finse auteurs schrijven veel spannende detectives of crime-boeken. Misschien komt dat door het klimaat: als je in november naar Finland komt zul je de dark side van Finland wel zien. Maar in de zomer is het er heel mooi. Oudere, traditionelere Finse schrijvers staan bekend om hun natuuromschrijvingen.'

'Als ik een legendarische schrijver voor volwassenen moet noemen dan is dat Mika Waltari. Mijn favoriete boek van hem is een heel dik historisch werk, Sinuhe de Egyptenaar.’

Marna van de Faeröer Eilanden

‘Er leven maar 50.000 mensen op de Faeröer Eilanden, en er zijn drie of vier uitgeverijen. Met onze stand representeren we alle uitgeverijen samen, dus in onze brochure vind je eigenlijk alle hedendaagse Faeröer schrijvers. Van die hedendaagse schrijvers is Jóanes Nielson mijn favoriet: hij schreef een boek genaamd Gudahøvd. Iedereen kent Nielson, hij is heel links, en het boek is rebels. Hij schrijft over de kille realiteit waar veel mensen in leven. Misschien dat het zo goed aanslaat omdat onze eilanden ook een beetje rebels zijn. Ook hebben we een kinderboekenschrijver, Bárður Oskarsson, die aan heel veel landen verkocht is. Ook hem kent iedereen op de Faeröes.'

'Onze eilanden zijn een beetje rebels'

'Een klassieke Faraoëse schrijver, veel vertaald en bekend in het buitenland, is William Heinesen. Hij schreef over het alledaagse, over normale mensen en hun levens.’

Joyce uit Nigeria

‘De Nigeriaanse schrijver waarvan ik zou willen dat iedereen ervan zou weten heet Wole Soyinka. Hij won in 1986 als eerste Afrikaan de Nobelprijs van de Literatuur. Een aantal van zijn boeken hebben wij gepubliceerd. Hij is het bekendste vanwege zijn toneelstukken en poëzie, waarin hij vaak erg kritisch is. Hij is nu 84, maar is kritischer dan ooit over de Nigeriaanse politiek, al helemaal nu we weer bijna verkiezingen hebben. Hij vindt dat de regering niet goed zorgt voor haar eigen volk.'

'Dit is de enige Nigeriaanse stand op de Buchmesse'

‘In Nigeria bestaat geen grote leescultuur. Ik denk dat er maar 25-30 procent van de bevolking voor de lol leest. En als ze dat wel doen, lezen ze eerder poëzie dan romans. De rest doet het alleen voor school, om examens te halen. Maar ikzelf ben wel gaan lezen: poëzie, romans, alles eigenlijk. Die liefde ontdekte ik op de basisschool. Daardoor werk ik nu in de uitgeversindustrie. Als je niet van lezen houdt kun je daar ook maar beter niet gaan werken, haha. Vandaag de dag representeer ik hier mijn eigen uitgeverij, in de enige Nigeriaanse stand op de Buchmesse.’

Lala uit Azerbeidzjan

‘Azerbeidzjan kent een lange poëzietraditie. Je zou wel kunnen stellen dat onze literatuur begon met de gedichten van Mahsati Ganjavi. De bekende dichters die na haar kwamen schreven bijna altijd in haar traditie. Ze is ondertussen gepubliceerd in veertien talen.’

‘Volksdichters- of schrijvers noemen wij de bekende schrijvers uit de Sovjet-periode. De bekendste van hen is denk ik Bakhtiyar Vahabzadeh. Zijn werk had een politiek randje, hij bekritiseerde er de Sovjet-Unies westerse vijanden mee, Frankrijk bijvoorbeeld dat Algerije overheerste, terwijl er in Azerbeidzjan hetzelfde soort problemen waren met de Russische overheerser. Je kunt het dus als verkapte kritiek lezen.’

Gonzalo uit Bolivia

‘Alvaro Ruilova is de beste schrijver van Bolivia vind ik. Hij is een ‘graphic-novelist’, met horror als specialisme (zie foto). Deze auteur is de belangrijkste in zijn genre, en hij schrijft nu een historische graphic novel over de Salpeteroorlog tussen Bolivia en Chili. In de 19e eeuw is Bolivia toen haar aansluiting op de zee verloren, en twee weken geleden nog heeft het internationaal gerechtshof in Leiden een oordeel geveld over de legitimiteit van die oorlog. Helaas blijven we een ‘landlocked’ land.'

‘Dit is onze eerste keer op de Buchmesse, wij zijn een uitgever van graphic novels, vooral horror, en ook manga. Graphic novels zijn heel populair in Bolivia, onze publicaties verkopen beter dan veel romans. Wie de belangrijkste meer traditionele schrijver van Bolivia is? Daar ben ik de naam even van kwijt, dat zou ik moeten navragen. (Haalt collega Valeria erbij) Oh ja, Jaime Sáenz!’

Valeria: ‘Hij is geweldig, hij schrijft donkere romans en korte verhalen, uit het verleden van Bolivia. Over op het eerste gezicht hele normale mensen, maar met een heel duistere achtergrond. Mind-blowing.’

Valeria loopt weer weg. Gonzalo:
‘Hij is dood.’