Het vergeten boek van uitgever Oscar van Gelderen

Deze column verscheen eerder op boekensite en lezerscommunity Hebban

Vijfentwintig jaar geleden – in 1993 – verscheen bij Uitgeverij Arena de roman Memorandum van Yaakov Shabtai. Het was mijn tweede acquisitie – ik had ‘fondsredacteur Israëlische literatuur’ op mijn visitekaartje staan – en gelijk de beste acquisitie die ik ooit heb gedaan, naar mijn bescheiden mening. Ik heb het boek sindsdien vele keren herlezen, en iedere keer sneed het door mijn ziel – alleen Stoner sneed dieper (en verkocht een tikkie beter).

Shabtai publiceerde maar twee romans bij leven, hij stierf jong, op 47-jarige leeftijd. Toen Memorandum in Israel verscheen was het een sensatie: de auteur had een paar toneelstukken geschreven, een verhalenbundel, een kinderboek, maar niemand had deze complexe, verslavende, allesomvattende, collectieve roman zien aankomen: 400 bladzijden, zonder witregels, zonder alinea’s, zonder hoofdstukken, met tientallen, misschien wel honderden personages, een roman waarin het ene verhaal in het andere overgaat, van het ene karakter in het andere, waardoor het lijkt alsof iedereen met iedereen verbonden was – wat tot op zekere hoogte ook wel het geval is in een land als Israel.

 

'Niemand had deze complexe, verslavende, allesomvattende, collectieve roman zien aankomen'

 

Vanaf de eerste, omineuze, regel – waarin zowel de dood van de vader van een van de drie hoofdpersonages, Goldman, wordt aangekondigd, als Goldman’s zelfmoord, negen maanden later – wordt de lezer meegesleept in de levens van de drie vrienden Caesar, Israel en Goldman, en komt een eindeloze stroom van echtgenotes, vriendinnen, ex-en, toekomstige ex-en voorbij, maar niet alleen dat, alles wordt overhoop gehaald, politiek, filosofie, depressie in een stream of consciousness-stijl waar J. Joyce een punt (letterlijk in het geval van Shabtai, de kortste zin is anderhalve bladzijde lang) aan kan zuigen.

Weergaloos.

Waarom het boek niet verkocht en nu vergeten is?

Geen idee: ik heb er alles aan gedaan, me de blaren op de tong geluld tegen onze vrienden van de media, het kreeg goede recensies, een groot en lovend stuk in NRC Handelsblad.

 

'Ik heb er alles aan gedaan, me de blaren op de tong geluld tegen onze vrienden van de media'

 

Ik ben zelfs op bezoek gegaan, in Tel Aviv, bij weduwe Edna Shabtai, die me probeerde te versieren, wat ik een beetje gek vond, ik kwam immers op bedevaart, ze wilde met me naar het strand, ik was toen natuurlijk nog een jonge God, en nog geen afgeleefde oude God, zoals nu, maar toch, ik heb bedankt voor de eer, en liep terug naar het appartement waar ik verbleef, ik liep zelfs expres een blokje om, als hommage aan Shabtai, die in Israel ‘de wandelaar’ werd genoemd, altijd maar lopen die man – op sjabbat hield hij zich keurig aan het voorgeschreven aantal meters die je die dag mag afleggen.

Postuum verscheen een tweede boek, Slotaccoord, dat zich deels in Amsterdam afspeelt. Ook een weergaloos boek, waarin ook ontzettend veel gelopen wordt.

Mijn tip aan u? Scoor een exemplaar, loop een extra blokje om en denk aan de oude Shabtai, onze wandelende vriend.

Misschien snijdt Memorandum ook in uw ziel.