Pop en literatuur (39): Belle & Sebastian en Alan Sillitoe
In de jaren 50 werd de Engelse literatuur bestormd door een groep jonge schrijvers die zich verzetten tegen de heersende burgermoraal. Ze werden bekend onder de naam The Angry Young Men (niet te verwarren met Angry White Men). Hun romans en toneelstukken spelen zich vaak af in grootstedelijke gebieden, hun personages, vaak afkomstig uit de lagere sociale klassen, zijn rebellen, soms anti-helden, gedesillusioneerd en opstandig. Ze werden bezongen door The Kinks in hun nummer ‘Where Are They Now’ (1973): ‘Where have all the angry young men gone?/ Barstow and Osborne, Waterhouse and Sillitoe/ Where on earth did they all go?’
John Osborne werd de bekendste van de groep. De benaming Angry Young Men werd ontleend aan de titel van een van zijn toneelstukken, Look Back in Anger. Bijna net zo bekend werd Alan Sillitoe, vooral dankzij de verhalenbundel The Loneliness of the Long Distance Runner uit 1959. Het titelverhaal werd in 1962 ook succesvol verfilmd.
Het verhaal gaat over een zeventienjarige jongen van wie we alleen de achternaam te weten komen, Smith (veelzeggend genoeg de meest nietszeggende naam die je kunt bedenken), die in een Borstal, een jeugdgevangenis, zit. Hij is lange-afstandsloper geworden, of liever gezegd: gemaakt. Door zijn ijzeren conditie is hij door de directeur van het instituut geselecteerd om mee te doen aan de Borstal Blue Ribbon Prize Cup for Long Distance Cross Country Running (All England). De directeur hoopt dat Smith de felbegeerde cup zal winnen, zodat hij zelf met de eer kan strijken.
'Expres opgeven. Winnen door te verliezen. Het is een thematiek die me al aansprak toen ik het verhaal voor het eerst las, op mijn zeventiende'
Dan volgt in het tweede hoofdstuk een flashback waarin verteld wordt hoe Smith in de Borstal terechtgekomen is. In het derde en laatste hoofdstuk van het verhaal wordt vervolgens gedetailleerd verslag gedaan van de race. Smith neemt al snel de leiding. Terwijl hij zich zich ontdoet van zijn tegenstanders en door de bossen en de velden rent, trekken allerlei gedachten en herinneringen aan hem voorbij. Als hij terug is op het sportterrein, met een ruime voorsprong op zijn naaste belager uit Gunthorpe, houdt hij demonstratief in. Voor ogen van het complete publiek (en de directeur) laat hij zich vlak voor de finish inhalen door de jongen uit Gunthorpe. De directeur had hem op het hart gedrukt om eerlijk te spelen; dit is zijn opvatting van eerlijkheid. De directeur kan het niet waarderen en Smith wordt gestraft, maar hij weet dat hij het juiste heeft gedaan.
Expres opgeven. Winnen door te verliezen. Het is een thematiek die me al aansprak toen ik het verhaal voor het eerst las (ik was zelf net zo oud als de hoofdpersoon). Maar ik ben niet de enige op wie het verhaal indruk maakte. Er zijn verschillende nummers over het verhaal gemaakt. Iron Maiden nam bijvoorbeeld een nummer op met dezelfde titel, evenals de punkers van Angelic Upstarts. Andere bands kwamen met spitsvondige varianten, zoals ‘The Loneliness of the Long Distance Drug Runner’ (Agoraphobic Nosebleed) of ‘The Loneliness of the Long Distance Killer’ (The Meteors). De interessantste variant vind ik echter ‘The Loneliness Of A Middle Distance Runner’ (2001) van de Schotse band Belle & Sebastian.
|
Belle & Sebastian – The Loneliness Of A Middle Distance Runner
I’ll take a second of the day to think about the things that we have Done this year We're on stage When he stops the race and looks around “You've seen it it now” |
Alan Sillitoe – The Loneliness of the Long Distance Runner As soon as I got to Borstal they made me a long-distance cross-country runner. I suppose they thought I was just the built for it because I was long and skinny for my age (and still am) and in any case I didn’t mind it much, to tell you the truth, because running had always been made much of in our family, especially running away from the police. […] I passed the Gunthorpe runner whose shimmy was already black with sweat and I could just see the corner of the fenced-up copse in front where the only man I had to pass to win the race was going all out to gain the half-way mark. Then he turned into a tongue of trees and bushes where I couldn’t see him anymore, and I couldn’t see anybody, and I knew what the loneliness of the long-distance runner running across country felt like, realizing that as far as I was concerned this feeling was the only honesty and realness there was in the world and I knowing it would be no different ever, no matter what I felt at odd times, and no matter what anybody else tried to tell me. […] The Essex boys were shouting themselves blue in the face telling me to get a move on, waving their arms, standing up and making as if to run at that rope themselves because they were only a few yards to the side of it. […] And I could hear the lords and ladies now from the grandstand, and could see them standing up to wave me in: ‘Run!’ they were shouting in their posh voices. ‘Run!’ But I was deaf, daft and blind, and stood where I was, still tasting the bark in my mouth and still blubbing like a baby, blubbing now out of gladness that I’d got them beat at last. Because I heard a roar and saw the Gunthorpe gang throwing their coats up in the air and I felt the pat-pat of feet on the drive behind me getting closer and closer and suddenly a smell of sweat and a pair of lungs on their last gasp passed me by and went swinging towards that rope […]. |
Hoewel de ‘ik’ in Sillitoes verhaal ook letterlijk een ‘long-distance runner is’, wordt al vanaf de eerste alinea gespeeld met de betekenis van het woord. Ook al voordat hij cross-country hardloper werd was hij – net als de rest van de familie – regelmatig aan het rennen. Voor de politie bijvoorbeeld.
Rennen en vluchten zijn in de roman sterk met elkaar vervlochten. Al op de eerste bladzijde begint Smith een uitgebreide uiteenzetting over de merkwaardige paradox van een hardloper in een jeugdgevangenis: ‘You might think it a bit rare, having long-distance cross-country runners in Borstal, thinking that the first thing a long distance cross-country runner would do when they set him loose at them fields and woods would be to run as far away from the place as he could get on a bellyful of Borstal slum-gullion […]’
De vrijheid van de bossen en de velden is dus maar een schijnvrijheid en dat wordt nog versterkt doordat het rennen een middel is voor de directeur om Smith zijn wil op te leggen. Anderzijds geeft het hem ook weer een instrument in handen om in opstand te komen, om te rebelleren tegen het gezag. Bovendien is rennen niet alleen verbonden met vluchten, maar ook met denken. Het laatste hoofdstuk vermengt de indrukken van de hardloopwedstrijd met de gedachten van de hoofdpersoon. Ook dat is een vorm van vluchten (én een vorm van vrijheid).
Die thematiek van ‘op de vlucht zijn’ wordt door Belle & Sebastian ook opgepakt, maar hun renner is ingeruild voor een middellange-afstandsloper en het bepaald lidwoord ‘the’ voor het onbepaalde ‘a’. Bovendien gaat het al snel over ‘ride in the field’ in plaats van ‘run in the field’. De associatie met treinen dringt zich op, die in het Engels ook wel worden aangeduid als sprinters, long-distance of middle-distance runners. De ‘Middle Distance Runner’ kan dus ook opgevat worden als een regionale trein. Een boemeltje.
'Het zijn zwartgallige woorden die verrassend opgetogen gezongen worden'
In het nummer lijkt ook iemand op de vlucht te zijn. Maar waarheen? ‘The railway ticket states a destination/ But it doesn't mean that we will show.’ Het is ook de vraag of de toekomst er rooskleurig uit zal zien: ‘The future's looking colourful/ It's the colour of blood, chaos and corruption of a happy soul’. Het zijn zwartgallige woorden die verrassend opgetogen gezongen worden.
De titel verraadt al dat deze ‘renner’ geen volhouder is. Meer iemand van de middellange afstand. Hij heeft niet de opstandigheid, de doortastendheid en de onverzettelijkheid van Smith. Hij is geen angry young man. Het nummer is ook geen woedende eruptie van rebellie. Het is een lieflijk, melodieus liedje. Hier is een dromer aan het woord, op weg naar het station, op weg naar… ja, waarheen eigenlijk?
