Stella Bergsma schrijft feministisch pamflet: 'Het is hoog tijd. Tijd voor schijt'

Beeld: Guy Kokken

Dit artikel verscheen eerder op Knack: Nederlandstalig Belgisch actualiteitenmagazine, opinietijdschrift en weekblad.

 

Wijven! Wat zijn ze toch stom, met hun yogithee en chardonnay. Geen wonder dat ze het zwakke geslacht zijn, als ze niet eens om opslag durven te vragen. En ze kunnen de afwasmachine niet inruimen, omdat ze geen ruimtelijk inzicht hebben, hahaha. Hoe vaak ik niet heb meegelachen om dat soort grappen. Sterker nog: ik heb ze gemaakt, om maar te laten zien dat ik geen zuur, bitter wijf was. Zeker als feministe vond ik het zaak om duidelijk te maken dat ik anders was dan de vorige generatie. Geen woedend wief, haatheks of krijsende kenau, maar een leuke, geestige vrouw met kekke jurkjes en dito opinies. Iedere keer als ik onrechtvaardigheid tegenkwam, liet ik me van mijn positieve kant zien. Omdat ik geloofde dat dat veel meer emancipatiezoden aan de dijk zou zetten, dat dat was waar de vorige golven op gebroken waren. Te verbitterd zijn, te boos. Dus ik lachte beleefd om de duizendste keer 'Mens, ga koken', terwijl ik vanbinnen soms zelf kookte. Tot ik erachter kwam dat ik in een val was getrapt.

 

‘Boosheid, mits gecontroleerd, is een aanjager en een vorm van daadkracht. Door vrouwen dat te ontzeggen, houd je ze passief. Door ze te beschamen om hun hartstocht, blijven ze klein’

 

Ik was gaan geloven in een frame, een vooroordeel. Dat van de hysterische, boze vrouw. En ik had me eraan geconformeerd. Om maar te bewijzen dat ik sportief was, dat er met mij wél te praten viel, deed ik wat heel veel vrouwen doen: ik onderdrukte mijn boosheid. Mijn terechte toorn over de misogyne misstanden die er nog altijd zijn in de wereld. Mijn rechtvaardige razernij. Op zich is dat ook logisch, want een vrouw wordt door de maatschappij afgestraft als ze boos is. Geloof je me niet? Kijk dan om je heen. Naar tv of misschien zelfs naar je naasten. Hoe denk je dat het komt dat vrouwen altijd eerder gaan huilen dan schreeuwen als ze kwaad zijn? Omdat zieligheid mag voor het zwakke geslacht. Zij moeten tenslotte beschermd worden. Kwetsbaarheid zit in hun karakter. Maar vaak zijn hun tranen verhulde tirades. Verdriet als ingeslikte vloek. Bij mannen is het precies andersom. Hun nijd wordt juist aangemoedigd als een belangrijke, doortastende kwaliteit en hun gevoeligheid wordt belachelijk gemaakt. Kijk bijvoorbeeld eens naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016. De boze boodschappen van Bernie Sanders en poesjespakker Donald Trump werden van links en rechts toegejuicht. Hoe meer vuistenmaaierij, hoe beter. Want wat konden die fulminerende heren de onvrede van hun kiezers toch prachtig kanaliseren! Ondertussen werd Hillary Clinton op ieder kleine stemverheffing afgerekend. Waar de mannen zogenaamd fel vochten voor rechtvaardigheid was de vrouw in het spel gewoon een kille kijfbitch met een schril keelgeluid.

 

Maar ho ho, lag dat niet aan de persoonlijkheden, Stella? Dat zul je nu misschien denken. Waarom toch altijd geslacht erbij halen? Clinton ís toch ook een kutwijf? Wel, ten eerste is ze geen groter kutwijf dan Trump een klootzak is, en tweede is ze in ieder geval zeker niet minder competent. Sterker nog, ze is weliswaar feilbaar, maar is ook overduidelijk de betere, meer ervaren kandidaat. Toch kiest men nog liever de onervaren, onbehouwen zakenman. Ik weet zeker dat sekse daar een rol bij heeft gespeeld.

 

‘Wanneer je niet kwaad mag zijn, heb je niet al je gereedschappen tot je beschikking om je beste werk mee te maken’

 

Kwaadheid als gereedschap

Daar komt bij dat je die dubieuze dubbele standaard keer op keer tegenkomt. Kerels zijn kordaat en ondernemend wanneer ze fel zijn, en mokkels labiel en onberekenbaar. Geloof je me nog niet? Dan zal ik er verdomme de wetenschap eens bijslepen! Uit een recent onderzoek van de Arizona State University blijkt dat in een gesimuleerde rechtbanksituatie mannelijke juryleden die zich kwaad maakten eerder werden geloofd dan hun woedende wijvencollega's. De boosheid bij de mijnheren werd door de proefpersonen als extra overtuigend gezien, en die van de mevrouwen juist als onbetrouwbaar en emotioneel. Voor de duidelijkheid: het ging hier om chatsessies, dus de teksten bleven precies hetzelfde, er stond alleen een mannen- of een vrouwennaam boven. Niemand kon worden afgeleid door gezichtsuitdrukkingen en intonatie. Een vrij schokkend resultaat, dat bevestigt dat vooroordelen aangaande de geslachten vaak onbewust een rol spelen en flink wat impact kunnen hebben. Of denk je soms dat zoiets niet uitmaakt voor de besluitvorming over belangrijke dingen in de wereld? Denk nog maar een keer, dan.

 

Het begint al heel vroeg. Al vanaf dat we jong zijn, leren we als vrouw dat bepaald gedrag niet charmant of lief is. We horen sociaal te zijn en aan de ander te denken. Op school worden woede en assertiviteit bij jongens gestimuleerd, omdat die eigenschappen later van pas komen bij leidinggeven en beschermen. Bij hun vrouwelijke evenknietjes wordt datzelfde gedrag echter gezien als brutaal en lastig. Dat blijkt zelfs nog sterker te gelden voor zwarte meisjes. De Universiteit van Georgetown kwam tot de conclusie dat die laatsten door leraren als minder onschuldig en meer volwassen worden beschouwd dan hun witte leeftijdgenootjes. Ze krijgen daardoor eerder straf en weinig begrip of stimulatie. Een wereldwijde studie kwam tot een ander vrij treurig resultaat aangaande de invloed van scholen. Tot hun zesde jaar denken meisjes hetzelfde over zichzelf als jongetjes. Ze menen alles te kunnen en mogen. Maar na de schoolgaande leeftijd gaat het al snel bergafwaarts. Ze gaan zichzelf dan beoordelen als zwakker en minder competent. En wat mij persoonlijk nog het meest furieus maakt: ze denken dat ze minder kans hebben om een genie te zijn. Grrrr.

 

‘Steeds meer vrouwen geven steeds minder fucks. Ze zijn uit hun hoekjes gekropen en nemen ruimte in’

 

Misschien zit daar ook wel iets van waarheid in. Want om vooruitstrevend te zijn, actief te zijn, dingen te ontdekken en onderzoeken heb je energie nodig. Motivatie en zelfs woede en agressie. Daarzonder blijf je lamlendig in een hoekje zitten. Je kunt dan geen dingen maken, leren of veranderen. Boosheid, mits gecontroleerd, is een aanjager en een vorm van daadkracht. Door vrouwen dat te ontzeggen, houd je ze passief. Door ze te beschamen om hun hartstocht, blijven ze klein en misschien kunnen ze dan ook wel minder geniaal zijn. Minder rauw, heftig of goed. Zelf heb ik dat in ieder geval ondervonden. Voor mij is drift een van mijn grootste drijfveren geworden. Ze zit achter al mijn werk, ook achter deze woorden. Ik zie ze als een tool. Wanneer je niet kwaad mag zijn, heb je niet al je gereedschappen tot je beschikking om je beste werk mee te maken. En misschien is dat voor de gevestigde orde ook wel een voordeel. Want een boze vrouw zou wel eens lastig kunnen worden, ongemak kunnen veroorzaken. Kijk maar naar #MeToo: hoogst ongemakkelijk allemaal. Dus misschien is het ook wel handig om vrouwen te vertellen dat ze lief en aardig moeten zijn en het gezellig moeten houden, zoals ik eerst ook geloofde.

 

Fuck lief

Maar als ik om me heen kijk, zie ik een smeulend vuur voorzichtig oplaaien. Ik voel het zinderen. De dames van nu trappen niet meer in die val. Je ziet het in de politiek, bijvoorbeeld, bij het overweldigende aantal vrouwen dat zich kandidaat had gesteld en ook verkozen werd bij de afgelopen midtermverkiezingen in Amerika uit pure toon om Trump. In de literatuur; afgelopen jaar zijn er maar liefst vijf (VIJF!) boeken verschenen over vrouwenwoede. In de kunsten, in televisieseries als Sharp Objects en Killing Eve, of in de antihumor van de weergaloze Hannah Gadsby. De wijvenwoede begint te woeden, de madammenrazernij gaat razen. Steeds meer vrouwen geven steeds minder fucks. Ze zijn uit hun hoekjes gekropen en nemen ruimte in. Ze veroorzaken frictie, veranderen de wereld en worden met de dag scherper, beter en gedrevener. Dus ik zou zeggen: doe mee! Fuck aardig, fuck lief en positiefstraal een end op met je gezellig. Word woedend, lady's. Kwaad staat je. Het is hoog tijd. Tijd voor schijt.
 

Stella Bergsma

- 1970: geboren in Amsterdam

- 1990-1993: studeert filosofie

- 1995-1997: academie voor expressie

- 1997-2001: film & televisie en psychologie

- 2003: begint als regisseuse en actrice

- 2011: publiceert gedichten- en liedjestekstenbundel Cupcakes

- 2016: debuutroman Pussy Album

- 2017: columniste voor onder meer De Volkskrant, HP/De Tijd en Knack