Ontmoetingsplaats/Knooppunt

Onlangs zat ik met mijn vrouw en gezin bij Kwekkeboom in Noord. Een fijne plek met goeie kroketten. Ze is aan een nieuwe chemokuur begonnen en kan weer vaker naar buiten. Dat is fijn, al slaapt ze slecht en zijn de kwalen niet op twee handen te tellen. Waar de eerste kuur zich stortte op het aantasten van de ingewanden, heeft ze bij deze ook veel last van haar ledematen. Het duurt erg lang allemaal.


Ik plet met een taartvorkje mijn kroket fijn en denk aan kanker. Bij een dierbare oom van me is een tumor in zijn hoofd ontdekt, te groot en te moeilijk bereikbaar om nog iets aan te kunnen doen. Ik zag hem voor het laatst op de afscheidsdienst van een bijzondere nicht. Zij had uitgezaaide borstkanker en schreef een indrukwekkend boek over ongeneeslijk ziek zijn.


De draderige ragout sijpelt taai uit de krokante korst, zoals de kanker momenteel uit de onzichtbare hoeken van het leven lijkt te sijpelen. Alsof het leven een kamer is waarvan een dun bloemenbehangetje de wanden van hongerig vlees bedekt. Welnu, het behang laat los en de wanden lijken op me af te komen. Ik vraag me steeds vaker af hoe het zo lang goed heeft kunnen gaan.  
 

‘De draderige ragout sijpelt taai uit de krokante korst, zoals de kanker momenteel uit de onzichtbare hoeken van het leven lijkt te sijpelen’

 

Ik kijk naar buiten en mijn blik stuit op Ontmoetingsplaats van Shinkichi Tajiri (1923-2009). Een kunstwerk imposant genoeg om mijn aandacht even naar te verleggen. Het lijkt op de geabstraheerde onderkant van een Egyptische Sphinx. Groot, wit en majestueus. Een hangplek die gemaakt lijkt voor discussies van de oude Grieken. Een strak vormgegeven wit trappenstelsel, waar je op kan klimmen, zitten, hangen, wat dan ook. Sommige delen hebben wel iets weg van een amphitheater. De titel verraadt het al, Tajiri ontwierp het voor mensen om elkaar te ontmoeten en de saamhorigheid in de buurt te bevorderen.

De bewoners van de wijk zaten er echter niet op te wachten. Ze vonden het duur en stom dat er geen lokale kunstenaar voor was gevraagd. Ze dreigden het werk te slopen. Welkom in Noord.
Ik stel me voor dat ze elkaar opzochten in de beschimmelde schaduwen van de flat om te klagen over het werk. Als je Nederlanders samen wil brengen kan je ze het beste iets geven om over te klagen. Uiteindelijk sloopten ze het niet, maar besloten de omwonenden Ontmoetingsplaats te mijden.Ik hoop dat Tajiri zich beseft heeft dat hij de mensen wel degelijk samen heeft gebracht.

 

‘Als je Nederlanders samen wil brengen kan je ze het beste iets geven om over te klagen’

 

Shinkichi Tajiri werd geboren als tweede generatie Japanner in Amerika. In 1941, op de dag van zijn 18e verjaardag vielen de Japanners Pearl Harbor aan. Hij werd met zijn familie en 120.000 andere Japanners en Japanse Amerikanen in een concentratiekamp in Arizona gevangen gezet – concentratiekampen waar ik overigens nog nooit van had gehoord. Hij meldde zich vrijwillig aan bij een Japanse divisie van de geallieerden om onder de Amerikaanse vlag te vechten in Italië. Vanaf 1942 konden Japanse jongemannen zich vanuit de kampen aanmelden om zich ‘vrij van blaam’ te vechten. Tajiris knie werd aan flarden geschoten, terwijl hij terug in Amerika nog steeds als vijand werd gezien. Hierop vertrok hij naar Europa, om zich in Nederland te vestigen.

Later die week ben ik met mijn meisje op Schiphol, om een Nederlandse vriendin van ons uit Japan te zien. Onze kinderen zaten bij elkaar in de klas in Tokyo, en zij nam me bij de hand toen ik als verse expat in die absurde stad terecht kwam. Toen ik haar voor het eerst ontmoette was mijn liefste al een tijdje aan het werk, en ik al een tijdje elke dag met de kinderen. Niemand sprak behoorlijk Engels, ik was schijtziek van de hele dag alleen met kindjes door te brengen, en snakte naar een normaal gesprek met andere volwassenen. Zij was een sociale oase, en werd een goeie vriendin. Nu was ze een weekend in Nederland, want ook bij haar familie was kanker ontdekt. Opnieuw een scheur in het bloemenbehang. We dachten terug aan hoe zorgeloos ons hele bestaan in Japan was geweest.
 

We liepen een stukje over het vliegveld en zagen een enorme, witte knoop om een paal hangen, als een stuk aaibaar prikkeldraad. Het bleek Knooppunt te zijn, van dezelfde Shinkichi Tajiri. Een aaibaar stuk prikkeldraad is perfect voor een vaag grensgebied als Schiphol. Een vriendelijke herinnering aan hoe grenzen vroeger waren, waar je zonder kleerscheuren mee op de foto kan.

Tajiri maakte tot het einde van zijn leven veel knopen. Het werd zijn handelsmerk in de jaren 90. Daarover zei hij: ‘Een knoop is een knoop. Met de interpretatie daarvan kan niets misgaan.’

 

Knooppunt, Aankomsthal 1, Schiphol

Ontmoetingsplaats, Het Breed, Amsterdam Noord
 

Het boek Zonder handleiding in de wachtkamer van Judith Mulder is te koop bij Bol.com. Er wordt momenteel gewerkt aan een Engelse versie

Shinkichi Tajiri maakte ook een fantastische serie als protest tegen de oorlogsdrang van overheden. Machines – waarvan ik vermoed dat het ter inspiratie heeft gediend voor een groot deel van de Star Wars-voertuigen. Ook dit werk werd verkeerd geïnterpreteerd; men dacht dat ze oorlogstuig juist verheerlijkten. Je vindt Machines onder andere in het Rijksmuseum en in het museum het Valkhof in Nijmegen.