Vrouwendag: Acht wijze lessen van seksuologe Ellen Laan over vrouwelijke seksualiteit (Anniek van den Brand)

Les 1: Van seks krijg je zin

"Je hoeft geen zin te hebben om met vrijen te beginnen; van vrijen krijg je zin. Wat je nodig hebt om opwinding te kunnen laten ontstaan, is een ontspannen lijf en het vermogen om je open te stellen. En natuurlijk aanrakingen op die plaatsen van je lichaam die voor jou erotisch zijn. Daarom lukt het niet om opgewonden te raken als je niet op je gemak bent; je moet je veilig voelen om je open te kunnen stellen."

Les 2: Vrouwen komen ook van Mars

"Er wordt vaak gedaan alsof de seksualiteit van mannen en vrouwen enorm verschilt. Dat is helemaal niet zo, blijkt uit onderzoek. Er zijn vier ‘matig grote’ verschillen aan te wijzen tussen mannen en vrouwen: mannen kijken meer porno, mannen masturberen meer, ze hebben meer seksuele partners en ze staan positiever tegenover vrijblijvende seksuele contacten. Maar als je dat onderzoek zorgvuldiger aanpakt, en de mensen die je ondervraagt het idee geeft dat ze door een leugendetector betrapt kunnen worden als ze niet de waarheid spreken, dan vallen de verschillen tussen mannen en vrouwen helemaal weg. Sterker nog: vrouwen rapporteren dan zelfs iets meer seksuele partners te hebben gehad dan mannen.

Mannen raken ook niet op een andere manier opgewonden dan vrouwen. Het mechanisme is hetzelfde: door bloedstuwing krijgt een man een gezwollen penis en een vrouw een gezwollen clitoris. Ook bij ongewenste seks reageren ze hetzelfde: mannen kunnen een stijve krijgen als ze worden verkracht, zoals vrouwen tijdens een verkrachting nat kunnen worden. Ik ben regelmatig gebeld door advocaten die verkrachte vrouwen vertegenwoordigden. Ik moest hen uitleggen dat een vochtige vagina inderdaad níet betekent dat de vrouw instemt met seks. De lichamelijke reactie die mensen in zulke omstandigheden vertonen, is geen seksuele respons, maar een genitale. Door doodsangst gaan alle bloedvaten open."

Les 3: Dames, word clit-kundig

"Voor veel mensen is penetratie nog altijd een synoniem voor seks - 95 procent van de heteroseksuele mannen komt altijd klaar tijdens penis-vaginacontact. Bij vrouwen ligt dat percentage veel lager; slechts 30 tot 50 procent van de vrouwen bereikt een orgasme door coïtus. Toch wordt gemeenschap door veel mensen nog altijd gezien als de enige, echte vorm van seks, het hoogst haalbare. Zoals Freud in 1905 al zei: ‘Het enige volwassen orgasme is het vaginale orgasme’. Maar de vagina is een baringskanaal. Voor seksuele opwinding heb je de clitoris nodig. Vijftig jaar na de seksuele revolutie weten mannen en vrouwen nog altijd heel weinig over de werking van de clitoris - te weinig. De clitoris moet van binnen echt goed opgezwollen zijn om klaar te kunnen komen tijden gemeenschap. Dat weten veel mensen niet, terwijl onder heteroseksuelen penetreren zo ongeveer het eerste is dat gebeurt in bed. Overigens kunnen die vrouwen die niet klaarkomen van penis-vaginacontact best klaarkomen; als ze masturberen lukt het bijna 70 procent van de vrouwen met gemak; 10 procent van de vrouwen heeft in alle situaties echt moeite met klaarkomen."

Wat kunnen ze doen?
"Ze moeten de regie nemen in bed. Ze moeten zeggen wat ze lekker vinden en dat uitleggen aan hun partner. Ja, ook aan die onenightstand. Vrouwen moeten stoppen met nadenken over hoe ze eruitzien in bed (‘ik ben niet mooi want ik ben niet slank genoeg!’) en gewoon goed voelen wat ze lekker vinden, ze moeten hun bedpartner vertellen wat ze lekker vinden.

Wat vrouwen ook moeten doen: stoppen met slutshamen, andere vrouwen slet of hoer noemen en aan de schandpaal nagelen omdat ze seks hebben. Want het zijn óók vrouwen die heel naar doen over seksueel assertieve vrouwen, niet alleen mannen.’’

Waarom weten mannen beter wat ze lekker vinden?
"Door hun anatomie krijgen mannen min of meer vanzelf in de gaten wat lekker is. Een jongetje leert vanaf zijn 2de staand plassen, hij ziet zijn penis elke dag, raakt ’m aan, maakt mee dat-ie stijf wordt en dan anders aanvoelt. Rond de puberteit heeft hij zichzelf zo al een behoorlijke seksuele opvoeding gegeven. Tegen de tijd dat hij met een meisje vrijt, weet hij wat hij lekker vindt.

Op datzelfde moment weten meisjes doorgaans een stuk minder over zichzelf. De anatomie van vrouwen zorgt ervoor dat zij minder goede waarnemers zijn van hun eigen opwinding. We moeten onze dochters veel duidelijker uitleggen hoe ze plezier aan seks kunnen beleven."

Les 4: Doe niet alsof

"Uit onderzoek blijkt dat veel vrouwen doen alsof ze klaarkomen, vooral jongere vrouwen. De belangrijkste reden die ze daarvoor hebben, is dat ze de man het gevoel willen geven dat hij een goede minnaar is. Dat is natuurlijk het paard achter de wagen spannen - zo leert hij nooit wat zijn vrouw lekker vindt, en zijzelf ook niet. Vrouwen hebben de neiging te denken: als híj maar klaarkomt, voor mij is dat minder belangrijk. Een andere reden die vrouwen hebben om te faken, is dat de seks dan snel over is."

Kunnen mannen er zo weinig van?
"Nee hoor, mannen zijn over het algemeen heel erg bezig het hun bedpartner naar de zin de maken. Zij willen ook dat vrouwen opgewonden raken en seks lekker vinden. Dat vergeten vrouwen soms, dan denken ze dat mannen vooral penetratie willen en dat ze hen zullen verlaten als zij daar niet zo’n zin in hebben. Wat ik zeg is: vrouwen moeten in bed doen wat past bij hun geslachtsdelen, in plaats van zich aanpassen aan de werking van de penis.

Laatst las ik op de website van een goede voorlichtingsorganisatie nog dat een meisje ‘glijmiddel kan gebruiken als het te lang duurt voordat ze opgewonden raakt’. Dat is echt het slechtste advies dat je kunt geven, want daarmee zeg je dat ze op moet schieten, dat penetratie het hoogste goed is, en dat zij zich volledig aan haar partner moet aanpassen."

Een op de tien vrouwen heeft altijd pijn tijdens het vrijen; dat mag je gerust een epidemie noemen

Les 5: Pijn is niet normaal

"Er is veel leed onder Nederlandse vrouwen. Een op de tien vrouwen heeft altijd pijn tijdens het vrijen; dat mag je gerust een epidemie noemen. De helft van alle vrouwen onder de 25 jaar heeft weleens pijn bij het vrijen. En wat ik persoonlijk heel erg vind: de helft van hen zegt dat dat geen probleem is, alsof pijn normaal is! Dúrven die vrouwen het eindelijk aan om met hun klacht naar de huisarts te gaan, dan krijgen ze, ja óók in 2018 nog, regelmatig te horen dat het ‘een kwestie is van oprekken’. Dat wordt zelfs gezegd tegen vrouwen die twee, drie kinderen hebben gebaard."

Waardoor hebben vrouwen dan pijn?
"Omdat ze voorbijgaan aan hun eigen lichamelijke voorwaarden voor plezierige seks. Die voorwaarden zijn: een volledig gezwollen clitoris, een volledig vochtige vagina, en een ontspannen bekkenbodem. Ze stellen het plezier van hun partner boven hun eigen plezier. Dat leidt er ook toe dat ze vatbaarder zijn voor seksueel grensoverschrijdend gedrag: deze meisjes zeggen niet snel nee, ook als hun lijf niet wil. Ze laten zich penetreren terwijl ze niet opgewonden genoeg zijn: ‘O jee, hij heeft een stijve, ik moet haast maken’. Vaak zijn het vrouwen met een laag zelfbeeld."

Waarom vinden die vrouwen hun eigen plezier niet belangrijk?
"Veel vrouwen hebben nog steeds het idee dat ze seksueel beschikbaar moeten zijn. Vergeet niet dat seks tot in de jaren 50 een huwelijkse plicht was voor vrouwen. Of ze het fijn hadden, deed er niet toe. Twintig jaar later werd ‘verminderd seksueel verlangen’, zoals dat heette, een officieel medisch probleem. ‘Minder zin hebben’ wordt nog altijd geassocieerd met vrouwelijkheid, in tegenstelling tot lust - lust wordt juist gezien als onvrouwelijk. In de middeleeuwen werd lust overigens wel aan vrouwen toegeschreven, maar dan was het weer gevaarlijk, want het was de vrouwelijke lust die mannen van hun verstand beroofde, dus die moest worden gebroken en beteugeld. Nog altijd zeggen vrouwen: ik hou van mijn man en hij heeft recht op gemeenschap. Bovendien vinden ze dat ‘normale vrouwen’ hun man seks geven, en zij willen graag normaal zijn. Tegenwoordig betekent seksualiteit voor veel vrouwen eerder sexy zijn en er sexy uitzien dan seksueel zijn. Ze proberen slank te blijven en mooi, en ze hebben het idee dat fijne seks niet voor je is weggelegd als je dat niet bent."

Les 6: Van lekkere seks krijg je nog meer zin

"Veel vrouwen hebben seks omdat ze denken dat hun man dat nodig heeft. Ze tolereren aanrakingen en seks terwijl ze er niets aan vinden. Daarmee verpesten ze het voor zichzelf. Want seks moet lekker zijn om er de volgende keer weer zin in te krijgen - zo zit het menselijk brein nu eenmaal in elkaar. Tijdens een orgasme komen er allerlei stofjes vrij die het beloningscentrum in je hersenen aanzetten. Als dat beloningscentrum niet wordt geactiveerd, ‘leer’ je jezelf dat seks niet loont. En waarom zou je daar zin in hebben? Je wilt seks als je brein heeft geleerd dat het prettig en fijn is; je moet dat systeem wel wakker houden. In die zin is seks echt een leerproces, ook voor je hersenen, en kun je het je niet veroorloven om geen lekkere seks te hebben als je het ook na een relatie van twintig jaar nog wilt blijven doen.

Als de seks een keertje niet spetterend is, is er niet per se iets fout gegaan

Ik vind het jammer dat seks tegenwoordig steeds vaker synoniem is voor neuken. Dat is overgewaaid uit Amerika, vroeger lag dat in Nederland echt anders. Herinner je je dat president Clinton twintig jaar geleden zei: ‘I did not have sexual relations with that woman’? Monica Lewinsky had hem gepijpt, dat wel, maar dat vond hij geen seks. Dat idee begint hier helaas ook steeds meer post te vatten. Terwijl neuken maar een van de vele dingen is die je kunt doen. Ik zeg weleens voor de grap: de enigen die vaginale orgasmes kunnen krijgen, zijn heteroseksuele mannen die klaarkomen in een vagina.

Er bestaat een mooi Canadees onderzoek waarin stellen die al meer dan 25 jaar fijne seks met elkaar hebben, wordt gevraagd naar hun geheim. Waar het om draait is goed, open contact met elkaar, intimiteit, de behoefte om elkaar te plezieren en op te winden, samen te kunnen genieten en ontspannen. Vergeet dat perfecte lichaam, die sexy lingerie en de speeltjes. Het mag hoor, maar het is niet de kern."

Les 7: Het is niet altijd feest

"Als de seks een keertje niet spetterend is, is er niet per se iets fout gegaan. Soms is seks gewoon ‘goed genoeg’, zoals je ook niet elke avond de sterren van de hemel kookt. Laten we van seks vooral geen probleem maken. Het is ook niet het allerbelangrijkste van de hele wereld. Seks is een levensbehoefte, hoor je weleens. Nee hoor, zeg ik dan, want niemand gaat dood zonder seks. Wie niet eet, drinkt of slaapt wel - dat zijn levensbehoeftes, maar seks niet."

Les 8: Een seksuoloog is niet overmatig geïnteresseerd in seks

Aan mijn dochters heb ik goed uitgelegd hoe hun lijf werkt. Ik benadruk dat ze plezier mogen hebben en goed voor zichzelf moeten zorgen

"Veel mensen denken dat seksuologen zelf problemen hebben op dat vlak, en bij wijze van zelftherapie in het vak zijn beland. Of dat ze een bovenmatige interesse in seks hebben. Er wordt vaak een beetje raar gereageerd als ik vertel wat ik doe. Daarom praat ik er het liefst omheen als ik acht uur naast iemand in een vliegtuigstoel zit. Dan zeg ik zo slaapverwekkend mogelijk dat ik psycho-fysiologisch onderzoek doe naar emoties. Meestal stokt het gesprek dan wel.

In mijn werk is de seksuele ontwikkeling en beleving van meisjes en vrouwen een belangrijk thema, net als de dubbele moraal die nog altijd heerst over seksualiteit bij mannen en vrouwen. Dat heeft ook te maken met mijn persoonlijk geschiedenis. Ik kom uit een katholiek middenstandsgezin waar nauwelijks over gevoelens en seks werd gepraat. Mijn vader had een kapperszaak waar hij ook tijdschriften verkocht. Ik was dol op de probleemrubrieken. Daaruit leerde ik dat ik in seksueel opzicht beter mijn eigen koers kon varen, want er werd een dubbele moraal aangehangen. Aan de ene kant werd gesteld dat je mannen beter niets kunt weigeren, want dan verlaat hij je; aan de andere kant mocht je geen afgelikte boterham worden. Toen ik op mijn 14de een vriendje kreeg dat seks wilde en ik daar niet aan toe was, zei ik nee, en was ik erop voorbereid dat hij het uit zou maken. Wat hij prompt deed. Aan mijn dochters heb ik goed uitgelegd hoe hun lijf werkt. Ik benadruk dat ze plezier mogen hebben en goed voor zichzelf moeten zorgen."

Dit artikel is eerder verschenen in het AD.