Pop en Literatuur (56): Dolly Parton & Kenny Rogers en Ernest Hemingway

Cor's Pop & Literatuurlijst op Spotify:

Dit nummer uit 1983, dat zijn titel ontleent aan een roman van Ernest Hemingway, behoort tot de bekendste duetten uit de popmuziek. Toch is het eigenlijk toeval dat Rogers en Parton bij elkaar kwamen. Het nummer was geschreven door de Bee Gees en oorspronkelijk zou Rogers het nummer solo inzingen. Toen hij echter samen met Bee Gee Harry Gibbs de studio in dook om het op te nemen, vonden de twee dat het nummer geschikter was als duet. Dolly Parton was die dag toevallig in dezelfde studio en zo kon het gebeuren dat Kenny en Dolly samen achter de microfoon belandden. Op die manier ontstond een muzikale samenwerking én een jarenlange vriendschap. Ze zouden later nog samen een kerstalbum opnemen en zelfs nog een tweede hit scoren met ‘Real Love’.

Overigens was Kenny Rogers niet de eerste keus van de broertjes Gibbs. Eigenlijk was het nummer geschreven als een R&B-achtig nummer en hadden ze iemand als Marvin Gaye op het oog om het te vertolken. Het is niet het enige nummer dat de Bee Gees schreven voor een andere artiest: ‘Chain Reaction’ bijvoorbeeld, van Diana Ross, of ‘Heartbreaker’ van Dionne Warwick, maar ook ‘Immortality’ van Celine Dion. In andere gevallen werd hun muziek succesvol gecoverd. Denk bijvoorbeeld aan de prachtige uitvoering van ‘To Love Somebody’ van Nina Simone.

‘Islands In The Stream’ is trouwens ook niet de enige compositie van de gebroeders Gibbs die zijn titel ontleend aan een roman van Hemingway. In 1993 verscheen ‘For Whom the Bell Tolls’, genoemd naar Hemingways roman over de Spaanse burgeroorlog, uit 1940. Hemingway ontleende die titel weer aan John Donne, om precies te zijn aan diens zeventiende meditatie. Hierin schrijft Donne:

Perchance, he for whom this bell tolls may be so ill, as that he knows not it tolls for him; and perchance I may think myself so much better than I am, as that they who are about me, and see my state, may have caused it to toll for me, and I know not that.

Het motto dat Hemingway meegeeft aan zijn roman is afkomstig uit diezelfde meditatie:

No man is an island, entire of itself; every man is a piece of the continent, a part of the main. If a clod be washed away by the sea, Europe is the less, as well as if a promontory were, as well as if a manor of thy friend's or of thine own were: any man's death diminishes me, because I am involved in mankind, and therefore never send to know for whom the bell tolls; it tolls for thee.

Een mens is geen eiland, stelt Donne hier. Het tegenovergestelde wordt beweerd door Rogers en Parton (of door Gibbs):
 

Islands in the Stream verscheen postuum, in 1970. Het boek is opgezet als een trilogie rondom dezelfde hoofdpersoon, Thomas Hudson, die toevallig (of niet) de achernaam draagt van de ontdekkingsreiziger Henry Hudson, naar wie onder andere de rivier de Hudson en de Hudsonbaai genoemd zijn, alsmede de Straat van Hudson. Hemingway werkte vanaf 1950 aan de trilogie en zijn bekende novelle The Old Man and the Sea (1952) is eigenlijk een soort spin-off van dit omvangrijke project.

De titel is eenvoudig te verklaren. In de drie delen, ‘Bimini’, ‘Cuba’ en ‘At Sea’ speelt steeds een ander eiland een grote rol. De eerste twee delen zijn zelfs genoemd naar een eiland, dat dus tevens de plaats van handeling is. Het derde deel beschrijft een missie tijdens de Tweede Wereldoorlog (gebaseerd op een missie die Hemingway zelf meemaakte), op zoek naar de opvarenden van een getorpedeerde Duitse U-boot. Ook in dit deel belandt Thomas op een eiland, net ten Noorden van Cuba, waar hij uiteindelijk de dood zal vinden. Maar de eilanden uit de titel verwijzen niet alleen naar de plaats van handeling. Ze zijn ook een metafoor voor de eenzaamheid van mensen en het onvermogen om tot elkaar te komen.

Ook bij Dolly Parton en Kenny Rogers zijn de eilanden metaforen voor de mens: ‘Islands in the stream/ That is what we are.’ Dat lijkt een wat merkwaardig gekozen metafoor in de context van een liefdesduet. En misschien is het dat ook wel. Want de regels daarna ‘No one in-between/ How can we be wrong’ zijn toch eigenlijk nauwelijks van toepassing op eilanden (die nu juist als kenmerk hebben dat er wél iets tussen ligt). Mensen die eilanden zijn kunnen niet tot elkaar komen, leven in afzondering. En de metafoor wordt wel heel potsierlijk met het daaropvolgende voorstel ‘Sail away with me/ To another world’. De mensen die zoëven nog eilanden waren, zijn in hetzelfde refrein getransformeerd tot zeelui, die samen weg kunnen varen wanneer ze dat believen. De nautische metaforen komen – hoe literair ze ook zijn – een beetje moeizaam over. En dat is ook niet zo gek. Want een mens is nu eenmaal geen eiland. Niet écht, tenminste. Onbedoeld onderstrepen Dolly en Kenny zo de woorden van John Donne: ‘No man is an island, entire of itself; every man is a piece of the continent, a part of the main.’