Tuymans

Aanvankelijk vond ik Tuymans en zijn werk onuitstaanbaar irritant. Hij veracht Vincent van Gogh en Francis Bacon: merkwaardig. Maar ik las het boek in een ruk uit. Hij verbaasde me keer op keer in positieve zin. Komt na ergernis een vorm van diepere liefde? Wellicht.

Ik bleek niet de enige die hem een kwal vond. De interviewer, Danny Ilegems, vroeg naar zijn dodelijk serieuze aard.
'Ja, ja, dat moet ook.’
Ilegems vroeg: ‘Ironie, scherts en zelfrelativering zijn u volkomen vreemd?’
‘Dat heeft te maken met mijn gedrevenheid, met de aard van het beestje. Ik ben onwaarschijnlijk obsessief met kunst bezig. Die obsessie kan ik niet ironiseren en niet relativeren. Anders kan ik niet doen wat ik doe, begrijp je? Maar dat dat voor buitenstaanders af en toe belachelijk overkomt, kan ik begrijpen…’
Ik dacht dat ironie en relativering dé overlevingsstrategieën waren. Dat is een misvatting.  

Tuymans’ motieven zijn altijd helder. Als reactie op de aanslag op het World Trade Center in New York maakte hij bijvoorbeeld een groot, banaal stilleven van wat fruit en een kannetje. Hij zei: ‘Ik plaatste het grote niets, een stilleven, tegenover die aanslag.’
De schilder mocht dan niet aan zelfrelativering doen maar bezat wel zelfkennis. Hij was zich bewust van zijn breedsprakigheid. Zijn werken zouden zonder uitleg minder impact hebben, aldus de schilder. Hij ziet zijn schilderijen als essays. Na zijn uitleg leek me de impact van de keuze voor het grote niets, het stilleven, immens.

Tuymans is bereid om iedereen uit te leggen waar zijn werk over gaat. Sommige kunstenaars zijn asociaal, gaan in hoekje zitten tijdens een opening en blijven mysterieus. ‘Sommigen dragen een hoed.’ Maar die gaan wel altijd de juiste feestjes af. Dat zijn pas circusartiesten, aldus Tuymans.

Misschien was ik ook zo’n circusartiest. Zonder hoed, dat wel, maar toch een opportunist. Het leek me tijd om te veranderen en meer als Tuymans te worden. Uitleg hoeft niet zo kwalijk te zijn als aanvankelijk gedacht. Wetende dat het echte mysterie van het leven toch nooit beantwoord zal worden, is de kijkende mens iets vertellen slechts een sympathieke handreiking.  

Dit jaar wil ik naar Venetië om Tuymans’ werk in Pallazo Grassi te bekijken.