Pop en literatuur (62): Led Zeppelin en J.R.R. Tolkien
De boeken van Tolkien gaan al enkele generaties mee. Wie kent ze niet, de goedhartige hobbits, de trotse elfen en knorrige dwergen die het rijk van Midden-Aarde bewonen? Met name de trilogie Lord of the Rings kent nog altijd een ongekende populariteit. De boeken werden aan het begin van dit millennium succesvol verfilmd door Peter Jackson, wat een zoveelste revival tot gevolg had.
Het wekt dan ook geen verbazing dat tal van (voornamelijk rock)bands zich lieten inspireren door Tolkien. De nummers ‘Rivendell’ en ‘The Necromancer’ van Rush verwijzen naar Lord of the Rings. ‘The Wizard’ van Black Sabbath gaat over de tovenaar Gandalf, een van de hoofdpersonages. De bands Gorgoroth, Cirith Ungol en Amon Amarth ontlenen hun naam aan de boeken. De naam Marillion werd afgeleid van Tolkiens boek The Silmarillion. Gedichten uit Tolkiens boeken werden op muziek gezet door Donald Swann en later door het Deense Tolkien Ensemble. Metalbands als Nightwish en Megadeth lieten zich in meerdere of mindere mate inspireren door Tolkien en daarmee is de lijst nog lang niet compleet.
Led Zeppelin is dus in goed gezelschap als ze in nummers als ‘Ramble On’, ‘Misty Mountain Hop’ en ‘The Battle of Evermore’ de luisteraar meevoeren naar de fantasiewereld van Midden-Aarde. Hieronder de tekst van het eerstgenoemde nummer:
Led Zeppelin – Ramble On
Leaves are falling all around,
It's time I was on my way.
Thanks to you, I'm much obliged for such a pleasant stay.
But now it's time for me to go.
The autumn moon lights my way.
For now I smell the rain,
And with it pain,
And it's headed my way.
Sometimes I grow so tired,
But I know about one thing I got to do
Ramble on,
And now's the time, the time is now to sing my song.
I'm goin' 'round the world, I got to find my girl,
On my way.
I've been this way ten years to the day,
Ramble on,
Gotta find the queen of all my dreams.
Got no time for spreadin' roots,
The time has come to be gone.
And though our health we drank a thousand times,
It's time to ramble on
Ramble on,
And now's the time, the time is now to sing my song.
I'm goin' 'round the world, I got to find my girl,
On my way.
I've been this way ten years to the day,
I gotta ramble on,
I gotta find the queen of all my dreams.
I tell you no lie
Mine's a tale that can't be told,
My freedom I hold, dear.
How years ago in days of old,
When magic filled the air.
Just in the darkest depths of Mordor
I met a girl so fair.
But Gollum and the evil one
Crept up and slipped away with her, her, her, her, her, yeah.
I ain't nothing I can do no
I guess I'll keep on rambling.
I'm gonna sing my song.
I gotta find my baby.
I'm gonna ramble on, sing my song.
Gonna work my way, going round the world,
Baby, baby
Ramble on baby
Do do do do do my baby
Ramble on baby
Do do do do do my baby
I can't stop this feelin' in my heart
Every time I think of you I think us apart
I gotta keep searchin' for my baby.
I gotta keep a-searchin' for my baby.
I can't find my bluebird!
I listen to my bluebird sing,
But I, I can't find my bluebird!
I keep rambling.
I keep rambling.
De eerste regel is direct al een verwijzing naar Tolkien, om precies te zijn naar diens gedicht ‘Namárië’, waarvan de eerste regel ‘Ah! like gold fall the leaves in the wind’ is. De ‘ik’ gaat op pad, zoals Bilbo in The Hobbit en Frodo in Lord of the Rings hun reis ondernemen. Later volgen er verwijzingen naar Mordor, het einddoel van Frodo’s reis en naar Gollem, het onooglijke wezen dat het voorzien heeft op de ring.
Het zijn herkenbare verwijzingen voor iedereen die bekend is met de wereld van J.R.R. Tolkien (1892-1973). De schrijver bouwde een heel eigen fantasiewereld, werkte de talen uit van de volken die hij verzon en schreef fictieve geschiedeniskronieken voor de parallelle werkelijkheid waarin zijn verhalen zich afspelen. Daarbij kwam zijn kennis van Germaanse talen (Tolkien was geruime tijd hoogleraar Angelsaksische taal en later Engelse taal en literatuur) en van Germaanse en Keltische mythen goed van pas. Wie zijn boeken binnenstebuiten keert komt elementen tegen uit Oudengelse geschriften, Noorse sagen en de Edda. Tolkien noemde ook Griekse sagen, Homerus en Sophocles als inspiratiebronnen. Over de invloed van het Nibelungenlied zijn de meningen verdeeld. Nu zijn de overeenkomsten met het middeleeuwse epos ook niet zo evident, maar het Nibelungenlied vormde wel de basis voor een opera van Wagner, Der Ring des Nibelungen. En de link met die opera is een stuk overtuigender.
Zo draait de opera ook om een ring, gesmeed door de dwerg Alberich, die grenzeloze macht verschaft, maar die tegelijkertijd een boosaardige invloed heeft op de drager ervan. In de opera zijn verschillende personages bereid tot vreselijke dingen om de ring in bezit te krijgen. En eveneens eindigt de ring in vlammen, al is het in Der Ring des Nibelungen een bewuste keuze van Brünnhilde om de ring te vernietigen, terwijl het in Lord of the Rings uiteindelijk een ongeluk is.
Een duidelijk verschil is de link met liefde. De ring is bij Tolkien alleen een symbool van macht en niet zozeer van liefde of van trouw. Die traditionele betekenis van een ring (denk aan de trouwring, of aan zegelringen, die vroeger de functie vervulden van een handtekening) speelt wel mee bij Wagner. Zo moet Alberich de liefde afzweren om de ring te kunnen smeden. De ring verzegelt later ook het huwelijk van Siegfried en Brünnhilde, als een trouwring.
De queeste van de ‘ik’ in ‘Ramble On’ is ook een zoektocht naar de liefde. Hij gaat de wereld rond op zoek naar die ene, de vrouw van zijn dromen. Weliswaar vergelijkt hij zijn omzwervingen met die van Frodo (en/ of Bilbo), maar hij is er niet op uit om een ring te vernietigen. Hooguit wil hij er eentje bemachtigen: een trouwring als hij de ware gevonden heeft. Maar dat moment lijkt nooit te komen. Het is een zoektocht die geen einde heeft: ‘I gotta ramble on’.
