Oorlog

Journalisten werden ontvangen door licht gespannen organisatoren bij een restaurant op een heuvel in Oosterbeek. Op die plek schoten de Duitsers destijds de parachutisten uit de lucht. Het uitzicht was mooi. Het landschap droeg niks in zich van het bloedvergieten.

De vrouw die me had uitgenodigd zei terwijl we naar de einder staarden: ‘Ik ben geïnteresseerd in goed en kwaad. Achteraf is het makkelijk om te zien wat fout is. Maar wat als niemand in je hele omgeving in het verzet zit?’ Ik knikte instemmend. Misschien twijfelde ze aan zichzelf. Dat leek me menselijk.

Iemand van de gemeente klapte in haar handen en zei: ‘Deze man is jullie gids voor vandaag. Hij weet alles. Kom!’ We werden vervoerd in een bijna lege touringcar. Als Chinese toeristen kregen we alles heel even te zien. Telkens werden we ontvangen door mensen die kort een herdenkingsplek aanprezen als ware het een attractie. Er werden foto’s en aantekeningen gemaakt. Naar mijn idee werd er amper over menselijk leed gepraat, maar meer over de logistieke kant van oorlogvoering: het aantal soldaten, de werking van een zweefvliegtuigen, tanks, parachutes, bevoorrading enzovoorts. Meer indruk maakte het verhaal van een man die als kind bombardementen meemaakte, Arnhem ontvluchtte en bij terugkomst iemand in de door zijn moeder gebreide winterjas zag lopen.

Tegen het eind van de dag vroeg ik de alwetende gids: ‘Zijn er nog niet-vertelde verhalen over Market Garden?’ 
‘Nee, alles is uitgekauwd. Soms duiken er details op maar er zijn veel mensen die dingen beweren die niet kloppen. Oorlog is ook een vorm van toerisme.’

Oorlog brengt altijd een nieuwe economie op de been. Volgens sommigen is oorlog voeren uiteindelijk niets anders dan een economisch spel. Met de nadruk op spel. De sensatiezucht ligt op de loer, en de oorzaak is misschien verveling van mannen. 
Een vrouw in de televisieserie Fleabag zei: ‘Vrouwen worden geboren met ingebouwde pijn. Het is ons fysieke lot. Menstruatiepijn, pijnlijke borsten, bevallen. Het zit in ons, ons leven lang. Bij mannen niet. Zij moeten het opzoeken. Zij verzinnen goden en demonen om zich schuldig te kunnen voelen, iets wat wij heel goed zonder hulp kunnen. En dan beginnen ze oorlogen, om iets te voelen en elkaar aan te kunnen raken. En als er geen oorlog is, gaan ze rugby spelen.’