Pop en literatuur (67): Arcade Fire en John Kennedy Toole

In 2007 verscheen het album Neon Bible van Arcade Fire. Het was de opvolger van hun debuut Funeral (2003), en door menig muziekcriticus (en fan) was er reikhalzend naar uitgekeken. Na het succes van Funeral had de band een leegstaande kerk in Farnham (in de buurt van Montreal) gekocht om die als studio te gebruiken. 

Popmuziek in een voormalig godshuis: hoewel het een moeizame combinatie lijkt is deze in de praktijk vaak succesvol gebleken. Denk maar aan ons eigen poptempel Paradiso. De religieuze ambiance van de studio heeft zijn weerslag gehad op de muziek. Luister bijvoorbeeld naar het prachtige nummer Intervention, waarop een machtig kerkorgel te horen is. Het nummer verwijst ook naar het instituut Kerk, naar Bijbelse teksten (‘The useless seed was sown’, ‘Who’s gonna throw the very first stone?’), en passant komt ook de oorlogszuchtigheid van de Verenigde Staten aan de orde en het refrein zet vraagtekens bij overdreven godsdienst-ijver. 

Working for the church while your family dies 

You take what they give you 

And you keep it inside 

Every spark of friendship and love will die without a home 

De fascinatie voor religie is niet onverklaarbaar. Win Butler, voorman van Arcade Fire, en zijn broer (en mede-bandlid) William, groeiden op in een mormoons gezin. Meerdere nummers van Neon Bible laten een ambivalente houding zien tegenover religie. Dat geldt zeker ook voor het titelnummer. 

De naam lijkt een verwijzing naar de roman The Neon Bible van John Kennedy Toole. Win Butler zegt daarover zelf: ‘It's kind of a coincidence, but I have read the book. […] Lyrically, there's a lot of stuff dealing with religion and culture, which I'm really interested in. It's an image that I kept coming back to that really felt like it was the title of the record. And everyone else in the band agreed. I loved A Confederacy Of Dunces.’ 

Wie de tekst bekijkt ziet inderdaad dat er – behalve de titel – geen direct verband is tussen het boek en het nummer. Maar thematisch is er wel degelijk verwantschap. 

Arcade Fire – Neon Bible

A vial of hope and a vial of pain
In the light they both looked the same
Poured them out on into the world
On every boy and every girl

It's in the Neon Bible, the Neon Bible
Not much chance for survival
If the Neon Bible is right

Take the poison of your age
Don't lick your fingers when you turn the page
What I know is what you know is right
In the city it's the only light
It's the Neon Bible, the Neon Bible
Not much chance for survival
If the Neon Bible is right

Oh God! Well look at you now!
Oh! You lost it, but you don't know how!
In the light of a golden calf
Oh God! I had to laugh!

Take the poison of your age
Don't lick your fingers when you turn the page
It was wrong but you said it was right
In the future I will read at night

It's the Neon Bible, the Neon Bible
Not much chance for survival
If the Neon Bible is true

Het levensverhaal van John Kennedy Toole is tragisch te noemen. Op 26 maart 1969 pleegde hij zelfmoord door zich op te sluiten in zijn auto en met behulp van een tuinslang de uitlaatgassen door het portierraampje naar binnen te leiden. Een eenzaam einde van een miskend genie. Hij was pas 31 jaar. In de jaren daaraan voorafgaand had hij tevergeefs geprobeerd het manuscript van zijn roman A Confederacy of Dunces gepubliceerd te krijgen. Hij slaagde daar niet in en raakte gedesillusioneerd. 

Na zijn dood stelde zijn moeder alles in het werk om de roman van haar zoon alsnog gepubliceerd te krijgen. Ze slaagde daar in 1980 uiteindelijk in en de roman werd een doorslaand succes. In 1981 ontving de schrijver postuum de Pullitzerprijs. 

In zijn nalatenschap werd nog een ander manuscript aangetroffen. Het bleek te gaan om een boek dat Toole in zijn jeugd had geschreven, op 16-jarige leeftijd. Door juridisch getouwtrek duurde het tot 1989 voor ook dit boek gepubliceerd kon worden. The Neon Bible is een coming-of-age-verhaal over een jongen die opgroeit in een klein stadje in de Biblebelt in de late jaren ’30 tot de jaren ’50. Hij en zijn zijn ouders, alsmede zijn tante Mae (voormalig actrice en zangeres) die bij hen inwoont, worden door de crisis gedwongen te verhuizen naar een heuvel net buiten het dorp. Daar kan hij iedere avond het licht zien van de neonbijbel, die de dominee heeft aangebracht.

In eerste instantie zijn de Geblers gerespecteerde en betalende kerkleden, maar door hun toenemende armoede en de aanstootgevende levenswandel van tante Mae raken ze steeds meer geïsoleerd. Als de vader tijdens de Tweede Wereldoorlog naar Europa gaat om te vechten en niet terugkeert, raakt moeder in een depressie die grenst aan krankzinnigheid, waardoor het gezin nog verder afzondert. Het leidt tot een overpeinzing van David, die niet zou misstaan op het album van Arcade Fire: 

I was getting tired about what the preacher called Christian. Anything he did was Christian, and the people in his church believed it, too. If he stole some book he didn't like from the library, or made the radio station play only part of the day on Sunday, or took somebody off to the state poor home, he called it Christian. I never had much religious training, and I never went to Sunday school because we didn't belong to the church when I was old enough to go, but I thought I knew what believing in Christ meant, and it wasn't half the things the preacher did. 

De neon-bijbel van de dominee is eigenlijk het ultieme symbool voor de hypocrisie van de religieuze gemeenschap in het dorpje: uiterlijk vertoon zonder inhoud. Deze bijbel is niet het woord van God, maar een lege huls. ‘In the city it’s the only light,’ zingt Butler. Dat is een weinig hoopgevende vaststelling.