De muur

Vandaag neem ik een trein naar Berlijn. Treinen die naar het oosten rijden brengen allerlei connotaties met zich mee. Van onvrijheid en vernietiging tot bevrijding. Voor dat laatste zal ik Berlijn bezoeken: 9 november is het dertig jaar geleden dat de muur viel. Voor een reportage spreek ik mensen over hun leven vandaag de dag en in de tijd voor de Wende. Je zou kunnen zeggen dat de geschiedenis dertig jaar geleden eindigde, of dat het juist een nieuw orgelpunt was.

Of het begrip ‘Ostalgie’ valt – het terugverlangen naar de DDR – zal blijken. Wat bevrijding is voor de een is een straf voor de ander. Er zijn bewoners die menen dat het leven destijds beter was dan op dit moment. Er is ook wel wat om over te klagen in het Oosten: de salarissen zijn er nog altijd lager dan in het voormalige Westen, de werkeloosheid is hoger en veel sociale voorzieningen laten te wensen over. Het is geen geheim dat de extreem rechtse, anti-migratiepartij AFD, op de nostalgie inspeelt. Ze bloeit op in het Oosten, vooral op het platteland. Maar toch, Ostalgie en de AFD hebben vast niet alles met elkaar van doen. Dezelfde rukbewegingen naar rechts vinden plaats op het platteland in Frankrijk, het Rassemblement National of Engeland met zijn brexiteers. Hoe kalmerend de natuur ook is, de stad is doorgaans progressiever dan het platteland.

Berlijn ken ik vooralsnog alleen in de winter. Het weerbericht zegt dat de zon zal schijnen de komende dagen. Ooit was ik er met een stelletje waarvan de een in een rolstoel zat. Al ruziënd duwde de een de ander door de sneeuw. Het was een beeldschoon gezicht hoe ze schreeuwend door de rimpelloze brede witte straten gleden. Al wilde ik wel voor altijd vrijgezel blijven door het luisteren naar hun gezeur.

Ik sjokte achter ze aan en het deed me denken aan wat iemand ooit zei over Aboriginals: als zij in conflict raken gaan zij niet tegenover elkaar staan schreeuwen, maar naast elkaar op de grond liggen. Samen vooruitkijken, in plaats van de ander overladen met beschuldigingen recht in het gezicht. Het stel dat door Berlijn liep deed al dagen niets anders dan samen vooruitkijken. Toch hield hun relatie geen stand. Ze gingen uit elkaar en verhuisden. De een woont nu op het Twentse platteland en de ander midden in Londen.

Net als de sneeuw in Berlijn is mijn contact met beiden eerst verwaterd en daarna verdampt. Het is tijd voor nieuwe vrienden.