Pop en literatuur (80): Iron Maiden en Aldous Huxley

 

Eerder in deze reeks constateerde ik al eens dat het oeuvre van Iron Maiden een uitgebreid web van intertekstuele verwijzingen herbergt. Ik besprak toen hoe Bruce Dickinson en zijn makkers het beroemde gedicht ‘The Rime of The Ancient Mariner’ van Samuel Taylor Coleridge onder handen namen in hun gelijknamige nummer.

De band nam in 2000 een album op met de titel Brave New World (2000). Het markeerde de terugkeer van Dickinson als zanger. Op het album staat een nummer met dezelfde titel. Die titel verwijst uiteraard naar de beroemde roman van Aldous Huxley uit 1932.

 

Iron Maiden – Brave New World     Dying swans Twisted wings Beauty not needed here Lost my love Lost my life In this garden of fear I have seen many things In a lifetime alone Mother love is no more Bring this savage back home   Wilderness House of pain Makes no sense of it all Close this mind Dull this brain Messiah before his fall What you see is not real Those who know will not tell All is lost Sold your soul To this brave new world   A brave new world In a brave new world A brave new world In a brave new world In a brave new world A brave new world In a brave new world A brave new world   Dragon Kings Dying Queens Where is salvation now Lost my life Lost my dreams Rip the bones from my flesh Silent screams laughing here Dying to tell you the truth You are planned And you are damned In this brave new world   A brave new world In a brave new world A brave new world In a brave new world In a brave new world A brave new world In a brave new world A brave new world   Dying Swans Twisted wings Bring this savage back home

 

Brave New World is, zoals dat zo mooi heet, een dystopische roman: het boek beschrijft een toekomstige samenleving die niet bepaald als een ideaalbeeld wordt voorgesteld. Om begrijpelijke redenen wordt het boek vaak vergeleken met Nineteen Eighty-Four van George Orwell, een boek dat trouwens ook een inspiratiebron vormde voor popmusici.

Orwells dystopie lijkt een extrapolatie van een communistische samenleving. In de wereld zoals hij die schetst is de macht van de overheid (die schuilgaat achter het gezicht van één grote leider, Big Brother) absoluut geworden. Alles wordt gecensureerd, het is niet toegestaan om een afwijkende mening te ventileren. Eigen initiatief wordt direct de kop ingedrukt. Mensen zijn bereid om elkaar aan te geven om hun eigen hachje te redden, zodat niemand uit de pas loopt. Het is een wereld waarin angst regeert.

Huxley beschrijft een wereld waarin de machthebbers op een andere manier de massa bespelen. Niet door middel van repressie, censuur en angst, maar juist door mensen datgene te geven wat ze willen. Technologische vooruitgang heeft ervoor gezorgd dat de mogelijkheden onbegrensd zijn. Zijn dystopie lijkt eerder een extrapolatie van een liberale, kapitalitische samenleving. In de ‘Brave New World’ van Huxley zijn mensen eenvormig, worden ze niet geboren via de pijnlijke en moeizame natuurlijke weg maar in laboratoria, is er een ongevaarlijke synthetische drug beschikbaar waardoor iedereen permanent gelukkig is. Monogamie is ouderwets, liefde voor familie is iets uit het verre verleden. God bestaat niet meer. De jaartelling wordt niet meer opgehangen aan de geboorte van Jezus; in plaats daarvan spreekt men van ‘na Ford’, verwijzend naar Henry Ford, de Amerikaanse autofabrikant die voor het eerst de lopende band inzette en daarmee het fenomeen massaproductie introduceerde. In het dagelijks taalgebruik heeft de naam ‘Ford’ in feite de rol van het woord ‘God’ overgenomen.

Our Ford himself did a great deal to shift the emphasis from truth and beauty to comfort and happiness. Mass production demanded the shift. Universal happiness keeps the wheels steadily turning; truth and beauty can’t. And, of course, whenever the masses seized political power, then it was happiness rather than truth and beauty that mattered.

Niet de angst regeert hier, maar eerder de vlakheid, de onverschilligheid. Er is geen censuur, omdat mensen die niet nodig vinden. Kunst en literatuur zijn vormen van vermaak, waarbij het happy end een vast gegeven is en waarbij het vooral gaat om de kick. Esthetisch genot en echte emotie zijn uit den boze. Het is allemaal zuiver recreatief en het moet zeker niet te ingewikkeld worden.

Huxleys schrikbeeld vind ik om meerdere redenen interessanter dan dat van Orwell. Toen Orwell in 1948 zijn roman schreef, had hij kort daarvoor kunnen zien hoe sterk het wapen van propaganda is, hoe indoctrinatie mensen tot de meest afschuwelijke daden kan drijven en hoe mensen zonder scrupules elkaar verraden als de omstandigheden hen daartoe drijven. Zijn roman lijkt weliswaar eerder een communistische heilstaat dan een fascistische dictatuur lijkt te beschrijven, maar ook daarvan tekende zich in 1948 al een angstaanjagend voorbeeld af in de vorm van de Sovjet Unie. Huxleys gevreesde samenleving leek op dat moment veel verder weg.

Toch is het boek van Huxley minstens even voorspellend gebleken als dat van Orwell. Soms krijg je haast het idee dat we ons middenin een Brave New World bevinden. De benaming ‘Brave New World’ ontleent Huxley overigens aan Shakespeare. The Tempest, om precies te zijn:     

O wonder!
How many goodly creatures are there here!
How beauteous mankind is! O brave new world,
That has such people in't.

De hoofpersoon van het boek, Bernhard Marx, komt op zeker moment in contact met ‘wilden’, mensen die nog leven volgens oude gebruiken, in een reservaat. Hij neemt een van hen mee naar zijn Brave New World, waar deze ‘wilde’, genaamd John, in eerste instantie zijn ogen uitkijkt. In zijn wereld, die in het boek wordt afgeschilderd als hopeloos ouderwets en primitief, zijn nog wel de oude waarden en leefregels van toepassing. John is dan ook in het bezit van het verzameld werk van William Shakespeare en citeert daar van tijd tot tijd uit:

‘O brave new world,’ he repeated. ‘O brave new world that has such people in it. Let’s start at once.’
‘You have a most peculiar way of talking sometimes,’ said Bernard, staring at the young man in perplexed astonishment. ‘And, anyhow, hadn’t you better wait till you actually see the new world?’

John voelt zich niet thuis in de wereld van genot, losbandigheid en betekenisloosheid. Hij hecht aan vrijheid, aan pijn en verdriet, aan ongelukkig zijn en onzekerheden te kennen. Hij hecht aan liefde die niet alleen bestaat uit seksueel genot, aan vreugde die niet veroorzaakt wordt door drugs, en aan ziekte en aftakeling en dood, omdat die evengoed bij het leven horen als gezondheid en geluk. Hij zondert zich daarom uiteindelijk af van de wereld, maar die laat hem niet met rust.

Onze wereld lijkt wel wat op die van Huxleys roman en soms misschien zelfs meer dan we zouden willen. In elk geval lijkt Iron Maiden dat te willen zeggen met dit nummer. Dickinson verplaatst zich in de persoon van John, de wilde die verlangt naar echte schoonheid, naar echte vreugde en echte pijn. Omdat het leven zonder die zaken weliswaar comfortabel is, maar lang niet zo boeiend en waardevol. Bring this savage back home.