Ik heb geleefd #46: terminaal zieke Dhjana is een bekende van de AIVD: ‘Ik was mijn hele leven anarchist’

Ze was 7 toen ze een documentaire zag over doodgeknuppelde babyzeehondjes. De volgende dag vertelde ze er verontwaardigd over in de klas. Dat leidde uiteindelijk tot een kinderkruistocht naar de Noorse ambassade. Ruim tweeduizend leerlingen schreeuwden ‘stop de zeehondjesmoord’.

‘Ik ben mijn hele leven anarchist geweest,’ zegt Dhjana Samshuijzen. ‘Mensen denken dat anarchisme betekent dat je overal schijt aan hebt en doet waar je zin in hebt, maar dat is niet de kern. Het gaat erom dat je je eigen verantwoordelijkheid neemt en van daaruit handelt.’

Inmiddels is Dhjana 53 en komt ze in de database van de AIVD voor onder het kopje ‘links extremisme’, vermoedt ze. De voormalig onderwijzeres liep mee in menige demonstratie tegen het migratiebeleid, ketende zich vast aan een hek als ze dat nodig vond en voerde actie tegen de mensonterende uitzettingen van asielzoekers.
 

Uitgezaaide longkanker

Het actievoeren is nu voorbij. De AIVD kan haar naam schrappen, want Dhjana gaat dood. In januari hoorde ze dat ze longkanker heeft, in november bleek dat de uitzaaiingen zijn doorgedrongen tot haar hersenen. Dat laatste betekent dat ze in de war zal raken –  een ondraaglijke gedachte. ‘Dat ik de wereld of mijzelf niet meer begrijp… Dat vind ik ook heel naar voor mijn kinderen.’

Vier heeft ze er; de jongste kwam ter wereld in een kraakpand in Bilthoven. Haar derde kleinkind is onderweg, maar die geboorte zal ze niet meer meemaken. Dat doet pijn. ‘Ik heb geen bucketlist, maar hoop dat ik het dekentje dat ik voor de baby aan het breien ben, nog kan afmaken.’
 

Bont gezelschap

Dhjana Samshuijzen is een activist met een voorliefde voor breien en haken. Ze zit bij een handwerkclub. Op haar uitvaart zullen we een bont gezelschap aantreffen, voorspelt ze. Dames met breipennen, langharige mannen van de motorclub en een flinke kluit links-radicalen. En dat allemaal in een kerk in Ede.

Tegen haar noodlot heeft ze zich niet verzet. ‘Vanuit mijn boeddhistische achtergrond denk ik: dit is de tijd die ik heb gekregen. Het is goed. Ik heb niet het gevoel dat me iets ontnomen wordt.’ Dat wil niet zeggen dat ze niet huilt. Doordat zij doodgaat, zijn haar kinderen en kleinkinderen straks verdrietig. Dat wil je als moeder niet.
 

Trainingen in activisme

Als activist heeft ze genoeg bereikt, vindt ze. Na twee activistische burn-outs – ‘ja, dat bestaat’ - wilde ze de wereld van het links radicalisme gezonder maken. Ze realiseerde zich dat actievoerders niet alleen overspannen raakten door de angst en het verdriet die ze bijvoorbeeld onder asielzoekers tegenkwamen, maar dat ze ook getraumatiseerd werden door politiegeweld of agressie uit rechts-extremistische hoek.

‘Conventionele hulpverleners snappen niet vanuit welke motivatie je protesteert. Ze zullen je betichten van zelfbeschadigend gedrag. Als jij het risico loopt bij een demonstratie een wapenstok tegen je hoofd te krijgen, ga je toch gewoon niet?’

Dhjana ging trainingen volgen en gaf haar kennis door aan actiegroepen in heel Europa. ‘Je wilt gewoon dat mensen zich oké voelen en dat de sociale strijd door kan gaan.’ Verschillende teams zetten haar werk voort.
 

Familie

De komende weken staan in het teken van afscheid nemen. Dhjana kan niet iedereen meer persoonlijk uitzwaaien. Het kost haar te veel energie, ze heeft ook tijd nodig om te verwerken dat ze zal sterven. Liefst is ze nu in de buurt van haar kinderen. Een Afghaanse jongeman rekent ze daar ook toe. In Ede zette ze eens twee jaar lang de deuren van haar eengezinswoning open voor ongedocumenteerden. Wie wilde, mocht korte of langere tijd onder haar veilige dak slapen. De Afghaanse jongen bleef en werd een beetje familie. ‘Op een ochtend stond de vreemdelingenpolitie op de stoep. Ze hadden aanwijzingen dat op mijn adres illegalen verbleven. Ik zei dat ik me even moest aankleden en heb de deur dichtgedaan. Ik heb de jongen via de achterdeur laten ontsnappen. Als ze hem hadden gevonden, was hij gedeporteerd.’ Intussen heeft hij al jaren een verblijfsvergunning.

In haar kleine woonkamer is Dhjana begonnen met het kalligraferen van teksten die tijdens haar uitvaart als spandoeken in de kerk komen te hangen. Ze rolt er eentje uit. ‘Uiteindelijk blijft alleen de liefde over.’

***

Annemarie Haverkamp gaat met vakantie. Deze rubriek verschijnt zaterdag 4 januari weer.

Wil jij ook jouw verhaal vertellen? Mail naar annemarie@persgroep.nl

Dit artikel verscheen eerder in het AD. 

Annemarie Haverkamp won met haar roman De achtste dag de Bronzen Uil 2019, de Vlaamse literatuurprijs voor het beste Nederlandstalige debuut van het afgelopen jaar.