Pop en literatuur (84): The Byrds en Prediker

Toegegeven, dit nummer is eigenlijk geschreven door Pete Seeger, in 1959. Wereldwijde bekendheid verkreeg het echter door de versie van The Byrds uit 1965. Maar de tekst is eigenlijk noch van Seeger noch van The Byrds. De werkelijke schrijver is onbekend. Het gaat namelijk om een poëtische passage uit het bekende Bijbelboek Prediker.

Wie de prediker is die in dit Bijbelboek aan het woord is en naar wie het ook is vernoemd, is nooit opgehelderd. De schrijver doet zich voor als niemand minder dan de Joodse koning Salomo, die bekend stond om zijn grote wijsheid, maar het staat wel vast dat die niet werkelijk de schrijver is geweest. Een anonieme dichter dus, wiens tekst niettemin grote populariteit verwierf halverwege de jaren 60, de jaren van flowerpower en vrije liefde.

The Byrds vormde het Amerikaanse antwoord op The Beatles. Of in elk geval een van de vele Amerikaanse antwoorden op de Britse invasie van popbandjes in de jaren 60. Ze deden ook weinig moeite om dat te verhullen. Zoals The Beatles een doorzichtige woorspeling is op ‘beetles’, zo vervormde hun Amerikaanse tegenhanger een andere diersoort (‘birds’) door één letter te veranderen. Ook qua sound imiteren ze hun Britse voorbeeld, al geeft het kenmerkende geluid van de twaalfsnarige gitaar van Jim McGuinn hun muziek wel een karakteristieke signatuur.

Wie de teksten naast elkaar legt, kan niet anders dan concluderen dat de songtekst nauw aansluit bij de woorden uit de Bijbel. Het enige echt opmerkelijke verschil is het steeds herhaalde ‘turn, turn, turn’. Dat valt op. Gaat het om een verwijzing naar het cyclische karakter van het Bijbelboek Prediker? Het is zo dat het thema van terugkeer, en zelfs eeuwige terugkeer een belangrijke rol speelt in het boek. Maar door de voortdurende herhaling heeft het ook iets van een oproep. Alsof iemand wordt opgeroepen terug te keren. Maar wie dan?

Je kunt je afvragen waarom een bijbeltekst de protestgeneratie van de jaren 60 zo heeft aangesproken. In de Verenigde Staten bereikte het nummer de nummer 1-positie van de hitlijst. In Nederland werd het eveneens een grote hit en is het elk jaar in de top 2000 te vinden. De populariteit van het nummer zal ongetwijfeld te maken hebben met het herkenbare gitaarrifje dat als intro dient en de melodie die prettig in het gehoor ligt. De parallellie in de versregels maken de woorden ook wel geschikt om als songtekst te gebruiken. Maar bovenal is het de boodschap van vrede die aangesproken zal hebben.

Het nummer eindigt met met de boodschap dat er een tijd is voor vrede. Dit is ook het eerste moment dat er een ‘ik’ optreedt in de tekst die – op persoonlijke titel, zo lijkt het – iets toevoegt aan de profetische woorden van de prediker: ‘I swear it’s not too late’. Zo bezien vormt de tekst wellicht een onderkoeld protest tegen de Vietnamoorlog. Met een beroep op de Bijbel wordt de oorlogszuchtigheid van de VS aan de kaak gesteld, maar het is niet te laat. Er is nog tijd om tot inkeer te komen: Turn! Turn! Turn!