Het was al te laat
Het pleepapier. Dat was als eerst op. We grapten erover. De premier zei dat hamsteren niet nodig was: genoeg om tien jaar te kunnen poepen. We lachten erom, maar algauw bleek dat het heel vervelend was als het pleepapier overal op was. Toen ging het snel. Houdbare producten verdwenen in een mum van tijd uit de schappen. Mensen met vitale beroepen, zoals verpleegkundigen opeens genoemd werden, grepen ’s avonds na een dag hard werken mis in de supermarkt. En online waren alle thuisbezorgmomenten volgeboekt. Plots voelden we dat basisbehoeften schaars konden worden. In een enkele dag, na wat overheidsmaatregelen. En toen moest de lockdown nog beginnen.
De definities van lockdown liepen uiteen. Scholen en horeca waren al gesloten, maar het kon dus nog erger. Toen de minister van Medische Zorg letterlijk omgevallen was (hij viel flauw achter het spreekgestoelte, en diende de volgende dag zijn ontslag in), nam een collega het van hem over. Die verbood meteen bezoek aan verpleeghuizen. De premier voegde eraan toe dat hij in het park nog steeds groepjes zag. Anderhalve meter afstand was de afspraak, cruciaal om de verspreiding van het virus te remmen, benadrukte de premier, die almaar populairder werd. Het volk stond opeens vierkant achter hem, en jouwde de oppositie die hem en de flauwgevallen minister de avond ervoor zo stevig ondervroeg, uit. Andere regeringen hadden al volmachten aangevraagd. In tijden van crisis legt de democratie als eerste het loodje. Daar maalden we toen nog niet om.
We hadden grotere zorgen dan inspraak en tegenspraak. Er was wel wat discussie. De premier had het over groepsimmuniteit, op gezag van de wetenschap. Maar wat hij daar nou mee bedoelde? Het virus laten rondwaren, totdat 60 procent besmet zou zijn? En dan de doden op de koop toe nemen? Geen sprake van, had de oppositie gezegd. Dat is spelen met vuur, mensen bewust ziek maken. Maar nee, hij was verkeerd begrepen: de bedoeling was nou juist het beschermen van ouderen en zwakkeren. Jonge, gezonde mensen mochten het best krijgen, ouderen niet. En dat zonder een lockdown? Het werd niet heel goed begrepen, maar de premier kwam daadkrachtig over. En dat was belangrijker dan de coherentie van zijn strategisch plan. Daadkracht, dat was het enige wat telde.
De politie bereidde zich ondertussen voor op een echte lockdown: het handhaven van straatverboden, met boetes en zo nodig arrestaties. En zou er al crisisoverleg op het ministerie van Defensie zijn geweest? Wat als hamsteren overgaat tot plunderen? Wat als er artsen moeten kiezen wie ze gaan behandelen en wie niet? De vrees was dat het aantal bedden voor de Intensive Care ontoereikend zou zijn. En er was een nijpend tekort aan mondkapjes en beademingsapparatuur. Ondertussen ging de economie kapot. Ondanks de riante steunmaatregelen van de overheid, werktijdverkorting, loonaanvulling tot negentig procent, uitstel van belasting, een gift van vierduizend euro om de eerste nood te lenigen. Ondanks dat helikoptergeld, gooide de ene na de andere ondernemer de handdoek in de ring. Ook de groten, trouwens, zoals de koninklijke vliegtuigmaatschappij die nog niet zo lang geleden met belastinggeld gered was en daarna geen overheidsbemoeienis wenste. Die was er als eerste bij om tweeduizend mensen te ontslaan.
De mensen herinnerden zich de vorige crisis nog goed, die in 2008 begon met de val van een Amerikaanse bank. De werkloosheid, de ondergelopen hypotheken, de intrede van flexwerk, millennials die geen vast contract kregen. Velen waren die klap nog niet te boven. Velen hadden ook niet geprofiteerd van het aantrekken van de economie. Daar hadden ze eerder last van, met huizen die onbetaalbaar werden. Nog niet bijgekomen van de vorige crisis, rolden ze een huizencrisis in, en nu was daar het virus. Een virus dat niet eens zo dodelijk was, wel heel besmettelijk. Het kon eventjes in de lucht blijven hangen en uren op oppervlakken actief blijven. Social distancing was het advies. En flatten the curve: een vroege piek zou leiden tot een ziekenhuisopnamecrisis. Koop tijd, klonk het in het parlement en in de talkshows. Zodat we nog kunnen opschalen. Maar het was al te laat.
