Hätte of hatte

De Volkskrant berichtte deze week over het toenemende aantal verwarde personen. Duizenden mensen met psychische problemen worden voor korte tijd gedwongen opgenomen (IBS), als een burgemeester daarmee instemt. Burgemeester Hubert Bruls ‘lag net op bed’ toen een psychiater hem belde over een verward persoon, vertelt hij de krant. Voor de romantiek binnen het huwelijk van Bruls zal het vast gevolgen hebben, maar het siert hem dat hij eerst grondig het dossier van een patiënt leest voor hij een beslissing neemt en weer inslaapt.

Al wil de publieke opinie je soms anders doen geloven, in dit rechtssysteem ben je eigenlijk nog altijd onschuldig tot het tegendeel is bewezen. Onlangs wees vriend en vertaler Marcel Misset me op een artikel van Els Andringa over de openingszin van de roman Het Proces van Kafka. De zin luidt: ‘Jemand musste Josef K. verleumdet haben, denn ohne dass er etwas Böses getan hätte, wurde er eines Tages verhaftet.’ In alle Nederlandse vertalingen stapt men over de conjuctief-vorm hätte heen en staat er: ‘zonder dat hij iets gedaan had.’ Een detail met grote gevolgen voor de rest van het boek en voor het leven van Josef K. Els Andringa en vertaler Hans Boland zouden graag een nieuwe vertaling zien die bijvoorbeeld luidt: ‘zonder dat hij, voor zover hij wist, iets op zijn kerfstok had’.

Ik heb geen reden om aan het beoordelingsvermogen van Bruls te tornen, maar blind vertrouwen is een ander verhaal. Waar de schijnbare waan van een ander en jezelf vandaan komt, lijkt me het eeuwige raadsel.

Ik belde met een hulpverlener in een probleemwijk. Hij zei: ‘Als er één verward persoon in je straat woont, is de rest van de straat nog wel bereidt om diegene naar huis te brengen. Maar als de halve straat zo is, verdwijnt het draagvlak, de betrokkenheid.’ Ook dementie wordt als diagnose gesteld met soms gedwongen opname als gevolg, bij gebrek aan bedden in een verpleegtehuis.

De Volkskrant schrijft dat ook migratie een risicofactor kan zijn. ‘Het gaat om sociale inclusie. In hoeverre je wordt opgenomen in de samenleving kan bepalend zijn.’ Het dorp, met zijn sociale controle, zou een uitkomst kunnen zijn. Aan de andere kant lijkt me die sociale controle op den duur ook een aanjager voor benauwdheid, uitsluiting, onvrijheid, en gekte.

Ik vroeg of ik een dag met de hulpverlener mee kon lopen. Morgen gaan we samen op stap in zijn probleemwijk. Sinds het telefoongesprek appt hij me de succesverhalen uit zijn buurt, soms gevolgd door hartjes en smileys.

Tegen de Volkskrant zegt Bruls tot slot: ‘Ik ben níét verantwoordelijk als iemand een ander doodsteekt, om het heel bot te zeggen. Als burgemeester onderteken ik, en dan is het klaar.’ Dat steekt hem. Hij zou graag weten wat zijn besluit voor impact heeft gehad. ‘Wat is er met die mensen gebeurd? Daar hoor ik nooit wat van terug.’

Ik zou Bruls graag een nieuwe vertaling van Het Proces cadeau doen voor op zijn nachtkastje.