Jazzclub
Eenendertig jaar terug viel de Berlijnse muur. Voor een reportage bezocht ik de stad vorig jaar. Het verleden leek voor de mensen die ik sprak iets waar ze niet meer van wakker lagen. De toekomst was misschien beangstigender. Een verlopen man in een gekreukt pak vertrouwde me op een straathoek toe: ‘Je moet gewoon altijd doorgaan.’
Ik hield me van de domme en zei: ‘Echt?’
‘Ja, ken je Joy Division? Ze zouden hier spelen maar toen pleegde Curtis zelfmoord. De posters werden overgeplakt met: New Order. De foto bleef hetzelfde en ze speelden. Zo ging dat!’ Ik keek naar zijn gekreukte pak en meende te ruiken dat er een heel leven aan voorbij was gegaan, maar dat hij nooit het moment had gevonden om even langs de stomerij te gaan, verbaasde me.
Een ander die ik sprak over de muur was de eerste liefde van mijn moeder. Ook bij hem had het leven onvermijdelijke sporen nagelaten. Hij verliet het dorp vroeg want de stad riep luid. De man kwam te werken op een groot schip. Nadat hij daar jarenlang elke avond een orkestje had zien spelen wilde hij een eigen jazzclub beginnen. Hij ging aan wal en zo geschiedde. De droom werd werkelijkheid.
Een jaar geleden bracht ik een nacht door in zijn jazzclub, in Neukölln. Ik waande me in een ander decennium. De mensen keken moeilijk naar de muzikanten, de klanken waren luid en abstract, toch was het applaus nadien hard. Sommigen klapten misschien van opluchting dat het concert over was. Met een paar gasten bleef ik aan de bar zitten. Alle muzikanten waren zijn vrienden. We dronken whisky. Een Pool vroeg wat ik daar moest en zei toen: ‘Het verleden vergelijken met vandaag, dat doen veel mensen. Ik kijk liever naar de toekomst. Je moet dit eens lezen. Dit universum zal ooit enkel nog bevolkt zijn door robots.’ Hij gaf me een kinderboek uit 1964: Bajki Robotow van Stanisław Lem, humoristische sciencefiction voor het slapengaan. De eerste liefde van mijn moeder moest niks van robots weten, zette al zijn gasten eruit en zei: ‘Het is tijd om te gaan.’ En: ‘Ik moet morgenochtend een konijnenhok timmeren voor mijn dochter.’
Toen ik afgelopen zomer in Berlijn was wilde ik hem opzoeken. Maar het faillissement van de club dreigde en hij had geen tijd voor bezoek. Ik hoop het beste voor hem, maar hij leek ingehaald door de tijd, de crisis en wat al niet meer. Maar als er een stad in Europa is waar je het verleden kunt overleven, is het Berlijn.
