De nieuwe IBM

Sinds een paar jaar kijk ik vooral tv via het internet. Zo kom ik op een avond terecht in Coen Verbraak's programma Kijken in de Ziel: Schrijvers. Ik weet niet precies wat dat is, een ziel, maar in deze context gaat het vast om persoonlijkheid, om temperament. Verbraak vraagt zijn gasten hoe ze schrijven. Jan Siebelink heeft twaalf geslepen potloden in allerlei kleuren klaarliggen. A.F.Th. werkt op een IBM typemachine. Hij heeft zelfs een paar reserve-exemplaren.
Het schrijven op een typemachine komt me prehistorisch voor, terwijl mijn vader niets anders deed. Is het mogelijk dat een documentairemaker over een jaar of dertig, veertig, aan een schrijver vraagt: ‘Schrijft u uw romans zelf of doet uw computer dat?’
Schrijvers staan bijna onderaan op de lijst van beroepen die worden bedreigd door de komst van de robots, alleen de psychiatrisch verpleger heeft nog minder kans zijn werk te verliezen. In relatief korte tijd zijn schaakkampioenen door de techniek verslagen, evenals de beste deelnemers aan de kennisquiz Jeopardy!. Robots kunnen bepaalde operaties al met meer precisie uitvoeren dan een microchirurg. Over een jaar of twintig gaan de voetballers eraan, dus waarom niet de schrijvers of anders wel hun ziel?
Ik denk aan de Amerikaan Gordon Bell. Hij beschreef in Total Recall hoe hij zijn leven digitaal probeert vast te leggen. Zijn hartslag wordt in grafieken bijgehouden, de straten waar hij loopt worden gefilmd, net zoals de mensen, de honden, de stadsbussen. Elk gesprek dat hij voert, elke e-mail die hij schrijft, elk boek dat hij leest en zelfs alle websites die hij bezoekt, slaat hij digitaal op. Hij houdt het voor mogelijk dat in de toekomst een computerprogramma een e-mail namens hem beantwoordt, zelfs na zijn dood.
Ik kijk naar een YouTube filmpje van een elektronisch drumstel dat improviseert op basis van digitaal opgeslagen, eerdere improvisaties van een echte drummer. Het is te perfect, en wie weet is imperfectie onze ziel, onze persoonlijkheid, maar dat probleem is vast te verhelpen.
Is het een kwestie van tijd voordat we de eerste digitale genomineerde voor de Librisprijs hebben? Dan zal de schrijver niet lang daarna naast de IBM van A.F.Th. in het Letterkundig Museum staan.
Verontrust door al die boeken en films over de toekomst, ga ik naar buiten, de stad uit. Ik fiets in de omgeving van het Veluwemeer. De akkers zijn omgeploegd, de voren doen me aan eerst nog aan filmbeelden denken.
Ik kijk in de verte, schuin boven me. Een vogel zweeft kunstig, vrij en mysterieus op de windstromen. Dan laat die zich vallen, even plotseling als een trapezewerker, vertraagt, stijgt weer een paar meter op en hangt schijnbaar stil. Ver erboven vliegt een vliegtuig. Ik denk aan een mens die met vleugels aan zijn armen probeert op te stijgen, zoiets zal een schrijvende computer zijn, en trap rustig verder.

Anja Sicking publiceerde recent Ferrari's in de hemel, een roman waarover NRC Handelsblad schreef: 'De vierde roman van Anja Sicking (1965) kan gemakkelijk worden gelezen als een eenvoudig gezinsverhaal, maar brengt knap in kaart hoe een familie maar niet los komt uit de betoverende cirkel van de normaliteit.'