Elle

Verkrachtingsthriller.

Ik fluister het woord een paar keer. Er zal vast over zijn nagedacht door de afdeling marketing en het is misschien een ingeburgerd genre dat ik nog niet ken, maar ik krijg het woord bijna niet over mijn lippen. Het klinkt net zo fout als aanrandings-entertainment, of incest-Efteling; een smakeloze categorie en zeker geen adequate term voor de gelaagde, feministische film die Verhoeven heeft gemaakt.

Elle begint met klanken: klappen, geschreeuw, gekreun. Een grijze kat staart ergens naar, we zien niet wat zij ziet. Michèle, een carrièrevrouw van in de vijftig wordt in haar woning door een insluiper aangerand. Als de verkrachter is verdwenen, ligt ze roerloos op de grond. 

In de gemiddelde Hollywood – slik – verkrachtingsthriller, had Michèle ongetwijfeld het volgende gedaan: huilend kruipen naar haar telefoon, de politie waarschuwen, en daarna haar geliefde bellen die in het volgende shot binnenstormt, haar stevig in zijn armen neemt en zegt: ‘Liefje, het komt goed.’

De kracht van Elle is dat dit alles juist niet gebeurt

Michèle staat op, kijkt rond in de kamer naar de scherven van gebroken kopjes en glazen, haalt stoffer en blik tevoorschijn en begint alles op te vegen. Ze gaat verder met haar afspraken, alsof er niets bijzonders is gebeurd. Alsof er nooit een man in bivakmuts was die haar slip uitscheurde en haar tot bloedenstoe binnendrong.

In een volgende, tamelijk briljante scéne zit Michèle met haar ex-man en een bevriend stel in een posh restaurant. De ober brengt net de champagne, als Michèle vertelt dat ze een mededeling heeft, dat ze is verkracht. Tafelgenoot tegen de ober: ‘Wacht u nog maar even met de champagne.’ Michèle kijkt naar de menukaart: ‘Zullen we bestellen?’

‘Controversiëel’ wordt de film genoemd, net als het boek met de geweldige titel Oh… (van Frans auteur en zelfbenoemd feminist Philippe Djian) waar de film zich op baseert. Er zijn aanstootgevende scenes, de aanranding is hard en rauw in beeld gebracht, maar controversiëer dan de klappen die Michèle krijgt, zijn de klappen die ze zelf niet uitdeelt.

Elle is een film over de nasleep van een verkrachting en de vastberadenheid van een vrouw om het door haar verkrachter opgedrongen slachtofferschap niet te accepteren. Daarmee is de film, if anything, het tegenovergestelde van een verkrachtingsthriller. Het is een moedige psychologische schets, een onderzoek, en in enkele hilarische scènes zelfs een comedy of manners.

Prachtig is de wijze waarop actrice Isbelle Huppert de complexe lagen van emotionele worsteling en onthechting vertolkt. Haar spel roept boeiende vragen op: is ze ijzersterk, een heldin of een ontspoorde vrouw? De film slaagt erin niet met een pasklaar antwoord te komen.

‘Het is voorbij,’ zegt Michèle in een van de laatste scènes. Zoals het de verkrachtingsthriller betaamt, eindigt Elle met een Hollywoodiaanse vergeldingsscène. Eeuwig zonde. Verhoeven zegt: filmen is compromissen sluiten en hij kan het weten; misschien was dit slot een knieval naar het beoogde genre van de producent. De kracht van Elle is juist dat het de toeschouwer in verwarring achterlaat. De film is dan wel klaar, de lichten in Tushinski gaan weer aan, maar Michèle weet: het is allesbehalve ‘voorbij’.

Sarah Meuleman is journalist, presentator en programmamaker. Voor Vrij Nederland en Vogue schreef ze interviews en reportages, voor de VPRO maakte ze het cultuurprogramma Sarah’s Barbaren. Haar eerste roman was De zes levens van Sophie, die op 20 juni herschreven verschijnt onder de titel Wat ik je niet vertel. Meer info: sarahmeuleman.com