Soevereine vrouwen

Ze was mijn docent op de universiteit, ooit. Maar ze werd meer, veel meer. Ze vroeg me toen ik nog maar net bleu aan de UvA begon al wanneer ik nou eens eindelijk ging vliegen. Ze was streng, in ieder gesprek. Dwong me om mijn woorden te kiezen. En in die beginjaren verzoop ik dan ook per definitie in mijn zinnen en voelde ik hoe mijn bloed tijdens onze gesprekken steeds meer naar mijn wangen steeg. Uiteindelijk liet ik haar maar praten. Haar vertellen over haar tijd bij het vrouwentheater. Over boeken. Over toneelstukken, vooral veel over toneelstukken. Over haar eigen liefdes vertelde ze nooit veel. Natuurlijk niet, ik was een meisje. Het ging me niets aan. Wel liet ze mij tekeer gaan over de mannen in mijn leven. Ze keek toe, oordeelde niet, maar moet zich in haar hoofd soms een beetje verveeld hebben. Er is nooit iets nieuw aan liefdeperikelen, al denkt iedereen dat zij de eerste is die dit specifieke drama mee maakt. Het was vriendelijk en goed van haar mij niet op mijn oninteressante gedachten over mannen te wijzen. Ze liet het me zelf uit vinden.

Nu ben ik dertig en zie ik haar nog wel eens. Dan ga ik bij haar eten. Ik zou haar veel vaker moeten zien, daar schaam ik me wel eens voor. Na de avonden die ik bij haar thuis in haar huis aan het Vondelpark doorbreng, is mijn hoofd weer schoon. Ze ruimt domme ideeën op, ze laat me zien dat je op een gegeven moment in je leven als vrouw geen onmachtige strijd meer hoeft te voeren. Overzicht. Rust. Weg van de fanatieke mannenhaat die feministes van mijn generatie in hun poging zichzelf vorm te geven in een woelige wereld soms tentoon spreiden. Wees vriendelijk, wees trots. Laat jezelf nooit tot slachtoffer maken. Eis de macht op, door machtig te zijn. Wees niet te eenzijdig fanatiek: je mag best ook van het huiselijke bestaan houden. En lach een beetje.

Mieke maakte de keuze voor een intellectueel leven. Een leven waarin gedachten zich continu aan elkaar rijgen en al die gedachten uiteindelijk tot een zekere mildheid leiden. Als je maar denkt nooit genoeg te weten en jezelf blijft vullen met kennis, word je op een gegeven moment vergevingsgezind. De mensen met een gebrek aan inhoud zijn vaak de hardste schreeuwers, de oproerkraaiers. Zij bijten zich vast in een mening en zullen nooit het landschap daaromheen verkennen. Mieke is zo niet. Meningen zijn futiel, het gaat om wat daaronder ligt.

Mieke Kolk is, in andere woorden, in alle opzichten een soeverein mens.
Ze vermaakt zich met de strapatsen van sommige jonge feministes, die in hun présence soms niet verschillen van de seksweigeraars in de tachtiger jaren. Dezelfde taal, dezelfde woede, dezelfde fout anderen uit te sluiten van het gesprek. Ze eist van de vrouwen om haar heen hun woorden te onderbouwen, gewicht te geven. Nooit zomaar praten. Je zelfontwikkeling is heilig, die mannen gaan daarin mee of niet. Soit.

Als ik nu tegenover haar zit, durf ik wat meer te zeggen. Ik heb een paar sporen verdiend, nog niet genoeg, maar ik weet iets meer dan vroeger. Misschien zou ze zelfs zeggen dat ik een beetje ben gaan vliegen, al wil ik haar geen woorden in de mond leggen. Ik zou niet durven.
Ik stel tegenwoordig vragen aan haar terug, met wat geoefende nonchalance in mijn stem. Ze geeft antwoord. Ze vertelt over haar leven en haar mannen, iets meer dan eerst. En dan laat ze me weer ratelen en doe ik ontzettend mijn best, nog steeds.
En terwijl ik onder haar begeleiding probeer mijn gedachten coherent te maken, wandelt zij op kousenvoeten naar de keuken om de boeuf bourgignon te controleren. Ze komt terug en pikt het gesprek weer op. Moeiteloos. Elegant.

En als ik van haar weg ga ben ik niet meer volledig van mijn apropos, omdat ik meer te vertellen heb dan toen, maar voel ik me wel nederig. Omdat ze me nog steeds leert dat de mens zich altijd door zijn verlangens laat leiden en het politieke dus per definitie persoonlijk is. Dat maakt alles in mijn leven zoveel minder particulier. Zoveel minder tijdelijk.
Waar zij ooit mee worstelde, daar worstel ik nu ook mee. Alle vrouwen. En ik leer zoveel meer van haar dan van de meiden die nu de opiniepagina's vol schrijven met verontwaardigde stukjes. Ik kan, door haar, mezelf in een bepaalde traditie plaatsen.

Dit stukje had ook over Hedy d'Ancona kunnen gaan, die gisteren Zomergast was.
Ze stelde me gerust in de manier waarop ze met waardigheid haar leeftijd omarmt. Ze liet me zien hoe in de tachtiger jaren exact dezelfde thema's speelden als nu. En ook in hoe Thomas Erdbrink tegenover Hedy d'Ancona zat, hoe hij zijn best deed, maar in nederigheid ten onder ging, herkende ik alles. Hoe hij per ongeluk steeds 'U' tegen haar bleef zeggen, hoe zijn gebrek aan levenservaring die simpelweg te maken heeft met het aantal levensjaren die hij heeft hem een beetje op brak ten opzichte van deze geweldige vrouw die met rust, zekerheid en vriendelijkheid over het leven sprak: ik begreep volkomen hoe hij zich voelde.

Als hij tegenover een man van die leeftijd had gezeten was hij niet zo bang geweest. Een vrouw die zichzelf aan het einde van haar leven rond heeft gemaakt is kennelijk vele malen beangstigender dan een oudere man met een zekere wijsheid.

Waar het op neer komt is dit: laten we de oudere vrouwen met verstand niet vergeten. Laten we meer van ze houden, meer naar ze luisteren en ze een groter podium bieden. We negeren ze zo snel. We zijn zo vreselijk bezig met onszelf, met onze jeugd en onze zogenaamd nieuwe ideeën. We zijn er zo aan gewend om hen te laten verdwijnen naar de randen van de samenleving, omdat we hun rimpels niet kunnen verdragen.

Jonge feministes, die continu bezig zijn anderen te vertellen dat het nu hun beurt is en de rest even hun mond moet houden zouden er goed aan doen om zelf eens te zwijgen en hun voorgangers te laten praten. En nog meer te laten praten. Om vervolgens verbijsterd en klein na zo'n avond stil een wijntje te drinken en die oudere vrouw in je leven mateloos te bewonderen. 
Bedenk in een moeite door ook dat wij, de jonge vrouwen, ons goed moeten realiseren dat onze seksualiteit niet heel lang een machtsmiddel zal zijn. Want ook ons gaat het overkomen: als je borsten niet meer fier overeind staan, als de groeven in je gezicht gestanst staan, moet je maar hopen dat ze nog steeds allemaal een beetje naar je willen luisteren. Hoop er overigens voor jezelf ook op dat je over dat aftakelende lijf met dezelfde verbaasde en bitterzoete luchtigheid als Hedy kan praten. Het is er nu eenmaal op een gegeven moment, die vleselijke woning met dat lekkende plafond, waar Hedy in de uitzending Adele Bloemendaal over liet zingen. En nee, het is niet leuk, maar hang je eigenwaarde er niet aan op.

Zoek een Mieke, zoek een Hedy in je leven en praat met hen. Geef hen een centrale plek in je leven. Je zal stuntelen als Erdbrink. Dat geeft niet. Je wordt er beter van. Vollediger.
Tot je op een dag zelf oud bent. Bid dat je dan een beetje in de buurt komt van een Mieke of een Hedy. En dat de jonge vrouwen die dan leven jou de moeite waard vinden om hun tijd aan te spenderen.

Sarah Sluimer werkt aan haar debuutroman, die begin 2017 bij Atlas Contact zal verschijnen. Dit najaar publiceert ze samen met Willem Bosch Ontaarde ouders, gebaseerd op de wekelijkse column die zij en Willem op de website van Elle publiceren.