Tais-toi ou sois belle
Schoonheid is altijd belangrijk geweest. ‘Als je twee gezichten hebt, zorg dan dat er ten minste een knap is,’ zei Marilyn Monroe. Zij wist wat alle vrouwen al van jongs af aan krijgen ingepeperd: hoe slim, ambitieus, grappig of lief je ook bent, je wordt als vrouw allereerst beoordeeld op je uiterlijk. Zoals Simone de Beauvoir al opmerkte in De tweede sekse (1947) weet een meisje blikken op zich gericht zodra ze zich in het publieke domein begeeft, blikken die haar onmiddellijk op uiterlijk beoordelen, wegen, en voorzien van een etiket. Frigide, nymfomaan en ijskoud, zoals De Beauvoir veelal door mannen werd genoemd. Of sekssymbool, zoals op het etiket van Monroe. ‘Een sekssymbool wordt een ding,’ verzuchtte ze ooit, ‘en ik haat het om alleen een ding te zijn. Maar als ik dan een symbool van iets moet zijn, dan liever van seks dan van die andere dingen waar we symbolen van hebben.’
Veel meisjes lijken tegenwoordig niets liever te zijn dan sekssymbool, als je de media en het straatbeeld moet geloven. Daar hebben ze in dit era van perfectie alleen wel dunnere lijven voor nodig dan Marilyn Monroe. Het schoonheidsideaal vormt een steeds strikter eisenpakket met maatje nul, strakke ronde billen en een taille-heupratio van 0,7 als belangrijkste voorwaarden. Hoe hard een Lena Dunham of Amy Schumer ook tegen de schoonheidswaanzin schopt, die trend lijkt onwrikbaar. De nieuwe it-girl is een #fitgirl en spendeert haar halve leven in de sportschool – en de andere helft op Instagram.
Ongelijk kun je ze amper geven: schoonheid is belangrijker geworden dan ooit. Het Sociaal Cultureel Planbureau deed in 2014 onderzoek naar het belang van ons ‘esthetisch kapitaal’ en concludeerde dat dat groot is, steeds groter. Aantrekkelijke mensen maken eerder kans op een baan (20 procent) en op relaties (30 procent) dan lelijke mensen. Mooie mensen krijgen meer betaald dan collega’s die minder fraai gevormd zijn. Oftewel: uiterlijk is een voorwaarde voor succes, status en seks (voor zover daar verschil tussen zit). Onderzoek uit Amerika toont bovendien aan dat knappe studentes significant hogere cijfers krijgen dan onaantrekkelijke studentes. Onder mannelijke studenten werd geen verschil gevonden. Zoals hoogleraar Cultuursociologie Giselinde Kuipers ook ontdekte na vijf jaar onderzoek naar schoonheid: voor vrouwen is het belangrijker om mooi te zijn dan voor mannen.
Je hoeft maar een blik op het publieke landschap te werpen om te weten dat dat waar is. Doe je als vrouw, zeg, een gooi naar het Amerikaanse presidentschap, dan word je door het slijk gehaald als je minimaal make-up op hebt, een broekpak draagt of een paar kilo te zwaar bent – ook als je bijna 70 bent en verdomd weinig vrouwen er dan nog uitzien als een model. Mannen daarentegen kunnen eruitzien als een varken met een oranje haarstuk en nog steeds serieus worden genomen. Als vrouw word je niet alleen bevoordeeld om je uiterlijk, het is ook de eerste stok waarmee je wordt geslagen. Een vrouw heeft dus grofweg twee keuzes: knap zijn of je mond houden. Tais-toi ou sois belle. Mannen daarentegen kunnen rustig hun buikje laten staan en hun kalende hoofd fier rechtop houden, geen tweet die ernaar kraait.
Emancipatie compleet, zou je zeggen. Nog even en we hebben een vrouwelijke president die roept dat ze bij de ballen moeten worden gegrepen. Met één verschil: mannen vinden dat niet zo erg. Ze schijnen stukken minder te lijden onder al die objectivering. Sterker, ze vatten het op als compliment, zegt TubeCrush-oprichter Steve Motion.
Nu zou ik dat ook zeggen als ik de oprichter van TubeCrush was, maar er zit allicht een kern van logica in. Voor mannen is uiterlijk misschien belangrijker aan het worden, maar het is nog steeds niet alles. Dat zegt ook Kuipers, als ik haar bel voor commentaar: ‘Er zijn voor mannen ook andere manieren om een echte man te zijn of een goede man.’ Deze vlieger gaat voor vrouwen niet op: ‘Er zijn eigenlijk geen of nauwelijks opvattingen van vrouwelijkheid die niet iets te maken hebben met uiterlijk, en die niet impliceren dat andere mensen jou op je uiterlijk beoordelen. Er is voor vrouwen geen rol waarbij je er niet goed uit moet zien, of waarin mensen zich niet gerechtvaardigd voelen om daar iets over te zeggen. Dat is een wezenlijk verschil. Voor mannen zijn er andere versies van mannelijkheid en andere manieren om hun waarden te ontlenen die los staan van hoe je eruitziet.’
Daarmee zegt ze eigenlijk precies hetzelfde als Simone de Beauvoir. De tweede sekse is volgend jaar zeventig jaar oud – en wat dit betreft relevanter dan ooit. 'Vrouwen zijn fucked,' zei een schrijver me laatst, en hij doelde op al die #fitgirls die de billen van Doutzen Kroes willen hebben omdat die nu eenmaal staan voor de nieuwe vrouwelijkheid. Ja, zei ik, maar ik vraag me tegelijkertijd af wie bepaalt wat vrouwelijk dan is. Mensen, niet? Mensen die samen een cultuur vormen, dezelfde cultuur die een make-uploze vrouw in een broekpak uitrangeert, varkens met oranje haarstukjes president maakt en mannen nog tal van andere tools in handen geeft om zich te doen gelden. En ik kan me vergissen, maar volgens mij bestaat minstens de helft van die cultuur uit vrouwen.
‘Het is volkomen logisch dat de toekomstige vrouw zich verontwaardigd voelt over de beperkingen die haar sekse wordt opgelegd,’ schreef De Beauvoir. ‘De werkelijke vraag is niet waarom ze deze zou moeten verwerpen: de vraag is eerder waarom ze ze accepteert.’
Maartje Laterveer (1976) werkt als freelancejournaliste voor oa Vogue, Vrij Nederland, Opzij en Volkskrant Magazine. Ze debuteerde in 2012 met de roman De mooiste kleur die niet bestaat (genomineerd voor de Bronzen Uil). Volgend jaar zomer verschijnt Het seksleven van de Nederlandse vrouw bij Lebowski Publishers.
